Η γυναικεία μονή Παλιανής βρίσκεται σε υψόμετρο 280m δίπλα στο χωριό Βενεράτο, 20km νότια του Ηρακλείου, κοντά στο φαράγγι του Βενεράτου. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στη κοίμηση της Θεοτόκου, που εορτάζει το Δεκαπενταύγουστο.
Η μονή Παλιανής θεωρείται μια από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης, χωρίς να είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία της ίδρυσης της. Το όνομά της συνδέεται με την ονομασία Παλιά Μονή, που με το πέρασμα των αιώνων έγινε μονή. Ωστόσο, υπάρχει μια δεύτερη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία το όνομα Παλιανή συνδέεται με την Απολωνία, μια αρχαία πόλη που βρισκόταν πολύ κοντά.
Η μονή υπήρξε πατριαρχική και ανά περιόδους είχε τεράστια περιουσία και πολλά μετόχια. Ειδικά κατά τη Τουρκοκρατία, η Παλιανή πλήρωσε πολύ βαρύ τίμημα, καθώς καταστράφηκε από τους Τούρκους και οι μοναχές της σφαγιάστηκαν. Ανασυγκροτήθηκε πολύ γρήγορα και έκτοτε ανήκει στα πλουσιότερα μοναστήρια της Κρήτης.
Ο κεντρικός ναός είναι τρίκλιτη βασιλική, με τα τρία κλίτη αφιερωμένα στη Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), στους Τρεις Ιεράρχες (30 Ιανουαρίου) και στον Άγιο Παντελεήμονα (27 Ιουλίου). Επίσης υπάρχει κι ένα μικρό παρεκκλήσι των Αγίων Αποστόλων (30 Ιουνίου). Ο ναός υποστηριζόταν από κίονες Βυζαντινού Ρυθμού με φύλλα άκανθας, μέρη από τους οποίους υπάρχουν διάσπαρτα στο μοναστήρι. Γενικά, παντού υπάρχουν μαρμάρινα τμήματα της Βυζαντινής εποχής ενώ η μορφή του μοναστηριού έχει αλλοιωθεί αρκετά.
Γύρω από τον ναό υπάρχουν τα κελιά των μοναζουσών και οι βοηθητικοί χώροι, ενώ ο επισκέπτης μπορεί ακόμη να διακρίνει ίχνη του φρουριακού τείχους που προστάτευε παλαιότερα τη Παλιανή. Στη Παλιανή ανήκει και ο βυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννου με τις τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Στο μοναστήρι λειτουργεί και μουσείο με εικόνες, ιερά κειμήλια και διάφορα βιβλία μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας. Το μοναστήρι είναι ανοικτό από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου και όποιος θέλει μπορεί να το επισκεφτεί.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Ἡ Ἱερά Πατριαρχική καί Σταυροπηγιακή Μονή Χρυσοπηγῆς βρίσκεται σέ μικρή ἀπόσταση ἀπό τήν πόλη τῶν Χανίων, στή διαδρομή πρός τό λιμάνι τῆς Σούδας. Ἱδρύθηκε στά μέσα τοῦ 16ου αἰώνα, τήν τελευταία περίοδο τῆς Βενετοκρατίας στήν Κρήτη. Εἶναι ἀφιερωμένη στήν Παναγία τήν Ζωοδόχο Πηγή, ἡ ὁποία ἔχει τήν ἐπωνυμία «Χρυσοπηγή», διότι ὡς χρυσή πηγή προσφέρει πλούσιες δωρεές καί χαρίσματα σέ ἐκείνους πού τήν ἐπικαλοῦνται μέ πίστη.
Κτήτορας της Μονής ὑπῆρξε ὁ ιατρός και φιλόσοφος Ιωάννης Χαρτοφύλακας, επιφανής Χανιώτης πού έζησε στα μέσα του 16ου αιώνα και ίδρυσε την Μονή ως ανδρική. Την περίοδο της Ενετοκρατίας, ἡ Μονή Χρυσοπηγής αναδείχτηκε σε σημαντικό πνευματικό κέντρο για τα Χανιά με πολλούς μοναχούς και πλούσια βιβλιοθήκη. Κατά την Τουρκοκρατία, το ἔτος 1654, ἡ Μονή ἔγινε Πατριαρχικό Σταυροπήγιο καί ἐξακολούθησε νά εἶναι πηγή πνευματικοῦ ἀνεφοδιασμοῦ καί ἐθνικῆς αὐτογνωσίας σέ καιρούς δίσεκτους. Ὑπέφερε πολλά δεινά ἀπό τούς Ὀθωμανούς, συμμεριζόμενη τίς ἱστορικές συνθῆκες τῆς Κρήτης, ἐνῶ τό ἔτος 1821, στήν ἔναρξη τῆς ἑλληνικῆς ἐπανάστασης, καταστράφηκε καί ἐρημώθηκε. Ἀπό τό ἔτος 1848 καί ἑξῆς, τό μοναστήρι ἀνακαινίσθηκε καί ἐπανδρώθηκε ἐκ νέου.
Τήν περίοδο τῆς γερμανικῆς κατοχῆς τῆς Κρήτης, κατά τόν Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ἡ Μονή χρησιμοποιήθηκε ὡς διοικητήριο τῶν στρατευμάτων κατοχῆς. Οἱ μοναχοί ὑποχρεώθηκαν νά ἀπομακρυνθοῦν καί προκλήθηκαν μεγάλες φθορές καί ἀλλοιώσεις στήν ἀρχιτεκτονική δομή τῶν κτηρίων. Ἀκολούθησε περίοδος παρακμῆς καί μαρασμοῦ τῆς Μονῆς. Τό ἔτος 1976, ἡ Μονή Χρυσοπηγῆς μετατράπηκε σέ γυναικεῖο κοινόβιο. Ἡ νέα ἀδελφότητα ἀναστήλωσε τή Μονή ἐκ θεμελίων, πραγματοποιώντας παράλληλα ἀνακαινιστικό ἔργο σέ πνευματικό καί κοινωνικό ἐπίπεδο. Μέ σεβασμό στή μακραίωνη ἱστορία τῆς Μονῆς ἀναστηλώθηκε τό κτηριακό συγκρότημα, μέ τρόπο ὥστε νά ἀναδειχθεῖ ὡς ἀρχαιολογικό μνημεῖο πού ἀποτυπώνει στά ἀρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά τήν ἱστορική πορεία τοῦ νησιοῦ. Παράλληλα, μέ τή λειτουργία Ἐκκλησιαστικοῦ καί Λαογραφικοῦ Μουσείου, συντηροῦνται καί διαφυλάττονται τά κειμήλια πού διασώθηκαν στή Μονή.
Στήν Μονή Χρυσοπηγῆς ἐντός τοῦ Καθολικοῦ, τό ὁποῖο εἶναι ἀφιερωμένο στήν Παναγία τήν Ζωοδόχο Πηγή, ὑπάρχουν τά παρεκκλήσια τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Θεολόγου καί τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης. Στή βόρεια πλευρά τοῦ περιβόλου βρίσκεται τό παρεκκλήσι τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους καί στήν ἀνατολική τῶν Ἁγίων Ἰωάννη τοῦ Καλυβίτη καί Ἀρσενίου τοῦ Καππαδόκη. Οἱ ἀδελφές τῆς Μονῆς ἐργάζονται ἐξασκώντας τίς παραδοσιακές μοναστηριακές τέχνες, ὅπως εἶναι ἡ ἁγιογράφηση φορητῶν εἰκόνων καί ἡ τοιχογράφηση ναῶν, ἡ χρυσοκεντητική, ἡ λιθογλυπτική, ἡ ἔκδοση βιβλίων, ἡ φιλοτέχνηση καί ἐκτύπωση ἱερῶν ἀντιμηνσίων, ἡ βιβλιοδεσία, ἡ μελισσοκομία, ἡ κηροπλαστική, ἡ παρασκευή λιβανιοῦ καί χειροποίητου σαπουνιοῦ, καθώς ἐπίσης καί ἡ βιολογική καλλιέργεια τῶν μοναστικῶν κτημάτων. Οἱ τέχνες αὐτές, ἐμπλουτισμένες μέσα στή ζωή τῆς ἀδελφότητας μέ τήν προσευχή καί τήν ἄσκηση, κάνουν φανερή τήν ἱερότητα τοῦ κόσμου καί τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, ὅπως κατανοεῖται καί βιώνεται στήν ὀρθόδοξη παράδοση.
Ἡ βιολογική γεωργία ἐντάσσεται στή γενικότερη προσπάθεια τῆς Μονῆς γιά τήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος καί ἔχει ὡς ἀφετηρία τό σεβασμό τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας πρός τόν Δημιουργό τοῦ κόσμου καί πρός τόν ἄνθρωπο. Ἡ δράση γιά τήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος, ὅταν ἐμπνέεται ἀπό τόν τρόπο ζωῆς τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης, δέν ἀποσκοπεῖ ἁπλῶς στή διαφύλαξη τῆς ὑγείας ἤ τῆς εὐημερίας στοχεύει στή διάσωση τῆς ἀκεραιότητας τοῦ ἀνθρώπου ὡς ψυχοσωματικῆς ὕπαρξης καί ὁδηγεῖ ἀπό τή φθορά τῆς ὑπερκαταναλωτικότητας στή συνειδητοποίηση τοῦ νοήματος τῆς ζωῆς καί στήν ἀξιολόγηση τῆς προσωπικῆς εὐθύνης γιά τή σωτηρία καί τόν ἁγιασμό τοῦ κόσμου. Ἡ σχετική δράση τῆς Μονῆς συνδυάζεται μέ τίς πρωτοβουλίες τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου γιά τήν προστασία τοῦ περιβάλλοντος, ὅπως ἐκφράσθηκαν ἐπίσημα γιά πρώτη φορά τό ἔτος 1989, μέ τήν ἀνακήρυξη τῆς 1ης Σεπτεμβρίου ὡς ἡμέρας προσευχῆς ὑπέρ τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος, καί συνεχίζεται μέχρι σήμερα μέ τήν εὐλογία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου.
Σέ καθεστώς βιολογικῆς γεωργίας βρίσκεται ὅλη ἡ ἔκταση πού ἀνήκει στό μοναστήρι, περίπου 300 στρέμματα, ἡ ὁποία περιλαμβάνει ἐλαιόδεντρα, μανταρινιές, πορτοκαλιές, ἀβοκάντο, συκιές, λαχανόκηπους κ.ἄ. Σέ ὅλα τά στάδια τῆς καλλιέργειας τῶν δέντρων, τῶν κήπων καί τῶν λουλουδιῶν ἡ λίπανση γίνεται μέ ὀργανικό ὑλικό (κομπόστ), ἡ καταπολέμηση τῶν ἀσθενειῶν μέ βιολογικά ἀντίδοτα καί μέ ὠφέλιμα ἔντομα, ἐνῶ ἡ ἐξουδετέρωση τῶν ζιζανίων στό ἔδαφος μέ μηχανικά μέσα. Ἡ συστηματική καλλιέργεια τῶν κτημάτων τῆς Μονῆς ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τήν παραγωγή βιολογικῶν προϊόντων, τά ὁποῖα προσφέρονται γιά τή διατροφή τῆς ἀδελφότητας καί τῶν ἐπισκεπτῶν. Τό ἐλαιόλαδο, τό ὁποῖο παράγεται σέ μεγαλύτερες ποσότητες, διατίθεται μέ κατάλληλη συσκευασία στό ἐμπόριο. Ταυτόχρονα, στή Μονή γίνεται οἰκολογική διαχείριση τῶν ἀπορριμμάτων.
Ἡ ἀδελφότητα τῆς Μονῆς στοχεύει στήν οἰκολογική εὐαισθητοποίηση καί μέ ἐνέργειες κοινωνικῆς παρέμβασης, ὅπως τά προγράμματα περιβαλλοντικῆς ἐκπαίδευσης πού ἀπευθύνονται σέ μαθητές ὅλων τῶν βαθμίδων, σέ φοιτητές, στελέχη κατασκηνώσεων καί σέ ἄλλες ὁμάδες νέων ἀνθρώπων. Τά προγράμματα αὐτά, ἐκτός ἀπό ἐνημέρωση, προσφέρουν στούς νέους τή δυνατότητα συμμετοχῆς σέ βιωματικές δραστηριότητες, ὅπως ἐξόδους γνωριμίας καί ἐξοικείωσης μέ τή φύση, ἀπελευθερώσεις πουλιῶν, δενδροφυτεύσεις κ.ἄ. Ἡ ἀδελφότητα τῆς Χρυσοπηγῆς, ἔχει πραγματοποιήσει καί τήν ἀναστήλωση τοῦ παλαιοῦ μετοχιοῦ τῆς Ἁγίας Κυριακῆς, σέ ἀπόσταση 12 χλμ. ἀπό τά Χανιά. Ἡ περιοχή τοῦ μετοχιοῦ εἶναι προστατευόμενος βιότοπος μέ πυκνή βλάστηση, βαθιά ρεματιά, πού τό χειμώνα διασχίζεται ἀπό χείμαρρο, καί πολλά σπηλαιώδη παρεκκλήσια, στά ὁποῖα ὁδηγοῦν κατάλληλα διαμορφωμένα μονοπάτια. Παράλληλα μέ τήν ἀναστήλωση τῶν παλαιῶν μοναστικῶν κτισμάτων, ἔχουν οἰκοδομηθεῖ καί νέα, λιθόκτιστα, πάνω σέ βραχῶδες ὕψωμα τῆς περιοχῆς, στά ὁποῖα ἐφαρμόζονται ἀνανεώσιμες πηγές ἐνέργειας. Στήν εὐρύτερη περιοχή τῆς Ἁγίας Κυριακῆς ἔχει δημιουργηθεῖ ἕνα μοναστηριακό σύνολο, ὅπου δομημένος καί ἀδόμητος χῶρος βρίσκονται σέ ἰσορροπία, μέ ἀποτέλεσμα τήν ἀνάδειξη καί τήν προστασία τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντος.
Ἀκολουθώντας τή μακραίωνη μοναστική ἱστορία καί παράδοση τοῦ τόπου, στό μοναστήρι τῆς Χρυσοπηγῆς βιώνεται καί στίς ἡμέρες μας τό μυστήριο τῆς μοναχικῆς ζωῆς μέσα ἀπό τή λατρεία καί τήν ἄσκηση. Μέ ἐπίκεντρο πάντοτε τή λειτουργική ζωή, στήν ὁποία συμμετέχουν πολλοί ἄνθρωποι καί κυρίως νέοι, συνεχίζεται ἡ μοναστική παράδοση, καλλιεργοῦνται οἱ παραδοσιακές τέχνες καί συγχρόνως γίνεται ἕνα πνευματικό ἄνοιγμα στήν κοινωνία. Ἡ σημερινή πολυμελής ἀδελφότητα τῆς Χρυσοπηγῆς δέχεται καί περιχωρεῖ μέ ἀγάπη ὅλους τούς ἀνθρώπους, προσπαθώντας νά κατανοεῖ τίς βαθύτερες ψυχικές ἀνάγκες τους καί τίς σύγχρονες ὑπαρξιακές ἀγωνίες.
Ἡ Μονή εἶναι ἀνοικτή κάθε μέρα ἀπό 8.00 π.μ.-12.00 μ. καί 3.30-6.00 μ.μ. Τό Σάββατο, τήν Κυριακή καί σέ ὅλες τίς μεγάλες γιορτές τελεῖται Θεία Λειτουργία καί ἡ κεντρική πύλη τῆς Μονῆς εἶναι ἀνοικτή γιά τούς προσκυνητές.
Περιοχή: Νεροκούρου
Email: imx@otenet.gr
Website: www.imx.gr
Fax: +3028210 97600
Τηλέφωνο: +3028210 91125, +3028210 29840
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Κτισμένος στην αρχή της χερσονήσου Σπάθα, κοντά στο δρόμο προς το αρχαίο Δικτύναιο, ο οικισμός φαίνεται ότι ακμάζει από την πρώιμη Βενετοκρατία. Σε απομονωμένες θέσεις της δυσπρόσιτης ενδοχώρας είναι κτισμένοι μικροί ναοί, που μετασχηματίστηκαν σε μονές κατά τους 15ο και 16ο αιώνες.
Το ανακατασκευασμένο πολλές φορές καθολικό της Μονής του Αγίου Γεωργίου, κοντά στις Μένιες, κτίστηκε αρχικά στα μέσα του 14ου αιώνα, οπότε χρονολογείται παράσταση ιεράρχη, που αποκαλύφθηκε και είναι έργο ενός άριστου τεχνίτη. Καλής ποιότητας έργο λαϊκού τεχνίτη, που επηρεάζεται από τις τάσεις της Μακεδονικής Σχολής, είναι και ο διάκοσμος του ανατολικού μέρους του μονόχωρου καθολικού της Μονής του Αγίου Παύλου, σε ορμίσκο της Σπάθας, που χρονολογείται στα τέλη του 14ου αιώνα.
Στην επέκταση του ναού προς τα δυτικά ένας καλός τεχνίτης των μέσων του 15ου αιώνα ζωγραφίζει ολόσωμους αγίους και σκηνές από τον ευαγγελικό κύκλο. Λόγω της απομονωμένης θέσης του ναού ένας μεγάλος αριθμός από επιγραφές έχουν χαραχτεί πάνω στις τοιχογραφίες με ενδιαφέρον περιεχόμενο. Η μικρή μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στη γραφική κοιλάδα του Γκιώνα, χρονολογείται στο 16ο αιώνα και είναι ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα στην Κρήτη. Αναφέρεται στις βενετσιάνικες πηγές ως San Zuanne sto Chiona (στο Χιονά). Ο ναός κτίστηκε αρχικά μονόκλιτος κατά τον 16ο αιώνα και επεκτάθηκε σταδιακά σε δίκλιτο, καθώς ένας μεγάλος αριθμός από προσκυνητές φτάνουν κάθε χρόνο στη μνήμη του αγίου, ημέρα κατά την οποία γίνονται και πολλές βαπτίσεις.
Σε μικρή στέρνα ομβρίων, μέσα στο ναό, βρέθηκαν αγγεία και νομίσματα από το 12ο αιώνα. Δυτικά του ναού είναι κτισμένο δίδυμο, θολωτό κτίσμα της Μονής και δυτικά μια σειρά από μεταγενέστερα κελιά για την εξυπηρέτηση των προσκυνητών.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Πρόκειται για μοναστηριακό συγκρότημα χτισμένο κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας (16ος αιώνας). Η αρχιτεκτονική του διαμόρφωση ακολουθεί τα δυτικά πρότυπα, με τον Ναό τοποθετημένο έκκεντρα του συγκροτήματος.
Παλαιότερα είχαν πραγματοποιηθεί εργασίες από την υπηρεσία μας στη βόρεια πλευρά: στο ναό, το ηγουμενείο και ελαιουργείο. Σήμερα το ενδιαφέρον της υπηρεσίας μας επικεντρώνεται στην περίκλειστη στοά με τα κελιά των μοναχών (chiostro).
Ειδικότερα στα νότια του συγκροτήματος υπάρχει μεγάλο αίθριο με δύο πηγάδια, στα οποία οδηγούνταν τα όμβρια των δωμάτων. Το αίθριο είναι υπερυψωμένο σε σχέση με τη στοά που το περιβάλλει. Η στοά της βόρειας, δυτικής και νότιας πλευράς του αιθρίου, καλύπτεται με θόλους που στηρίζονται στα κελιά και σε μικρές τοξοστοιχίες προς την πλευρά του αιθρίου. Περιμετρικά της στοάς διατάσσονται τα κελιά, το μαγειρείο και η τράπεζα.
Μεγάλο μέρος των λίθινων στοιχείων της στοάς και των κελιών έχουν αποσαθρωθεί. Τα δάπεδα είναι όλα χωμάτινα. Τα επιχρίσματα είναι αποσαθρωμένα, ενώ δεν υπάρχουν ηλεκτρικές εγκαταστάσεις. Τέλος τα κουφώματα των ανοιγμάτων των κελιών, όπου αυτά υπάρχουν, έχουν φθαρεί ανεπανόρθωτα.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Στην ευρύτερη περιοχή του κάμπου των Χανίων μεταξύ των οικισμών Αλικιανός και Κουφός, σώζεται ο μεγάλος ναός της Ζωοδόχου Πηγής, ή Αϊ κυρ Γιάννης από το όνομα του κτίτορα Ιωάννη του Ξένου και Ερημίτη.
Κτίστηκε περί το 1030, στα πλαίσια μιας έντονης δραστηριότητας του οσίου στο χώρο της δυτικής Κρήτης. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο με έντονα προεξέχουσες τις πλάγιες κεραίες του σταυρού. Οι επιφάνειες διαμορφώνονται πλαστικά με διπλά τυφλά αψιδώματα, χρησιμοποιείται η τεχνική της κρυμμένης πλίνθου και της εγχάραξης στο κονίαμα ψευδοτοιχοποιίας. Η αψίδα είναι πεντάπλευρη και κοσμείται από κόγχες και τυφλά αψιδώματα, ενώ το τρίλοβο παράθυρο περιβάλλεται από κτιστούς ημικιονίσκους.
Σε εποχή κοντινή με την ανέγερση του ναού προστέθηκε στο δυτικό μέρος του ναού τριμερής νάρθηκας. Τα πλάγια μέρη του νάρθηκα καλύπτονται από σταυροθόλια και το μεσαίο από υπερυψωμένο φουρνικό. Κατά το 14ο αιώνα το νοτιονατολικό σταυροθόλιο κατέρρευσε και ανακατασκευάστηκε στη θέση του ημικυλινδρική καμάρα στηριγμένη σε κτιστό πεσσό. Στο 15ο αιώνα μπορεί να χρονολογηθεί η ανακατασκευή του νοτιοδυτικού θυρώματος του ναού με οξυκόρυφο τόξο.
Τις επιφάνειες εσωτερικά καλύπτει τοιχογραφικός διάκοσμος σε δυο στρώματα. Το αρχικό στρώμα, που χρονολογείται στον 11ο αιώνα, αποκαλύφθηκε πρόσφατα κατά τις εργασίες συντήρησης στο βορειοανατολικό γωνιαίο διαμέρισμα. Αν και η κατάσταση διατήρησης δεν είναι πολύ καλή, πρόκειται για έργο ενός πολύ ικανού τεχνίτη. Εικονίζονται μορφές όρθιων, μετωπικών ιαματικών αγίων στους τοίχους και στηθαίων στο σταυροθόλιο.
Το δεύτερο στρώμα περιλαμβάνει την Παναγία Πλατυτέρα στην αψίδα, μορφές ολόσωμων και στηθαίων αγίων, σκηνές του ευαγγελικού κύκλου. Μεταξύ των σκηνών στη θέση του μεταγενέστερου, κτιστού τέμπλου, παριστάνεται ο Ιωάννης ο Ξένος ανάμεσα σε μαθητές του.
Πρόκειται για έργο επίσης ικανού ζωγράφου του α΄ μισού του 14ου αιώνα, που εκφράζει ακαδημαϊκές, αλλά και λαϊκότερες τάσεις. Εξωτερικά στο υστερογοτθικό θύρωμα και το ανακουφιστικό τόξο, που ανακατασκευάστηκαν κατά το 15ο αιώνα στο νοτιοδυτκό τυφλό αψίδωμα, σώζονται λίγες παραστάσεις ιεραρχών και μοναχών -μεταξύ των οποίων πιθανώς και ο Ξένος- και της Παναγίας ως Ζωοδόχου Πηγής από ένα τρίτο στρώμα ζωγραφικής. Ο ναός σωζόταν σε προχωρημένη κατάσταση ερειπίου και αναστηλώθηκε αρχικά πρόχειρα από τους κατοίκους και στη συνέχεια, περί το 1950, από τον ακαδημαϊκό Α. Ορλάνδο.
Πρόσφατα πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες εργασίες αποκατάστασης του ναού και συντήρησης του τοιχογραφικού διακόσμου. Κατά τις εργασίες υποθεμελίωσης πραγματοποιήθηκε ανασκαφή στο εσωτερικό και εξωτερικά περιμετρικά του ναού, όπου αποκαλύφθηκε ένα μεσοβυζαντινό νεκροταφείο με χρήση από τον 11ο μέχρι τον 19ο αιώνα. Επίσης ανακατασκευάστηκε ο τρούλος με βάση τον αρχιτεκτονικό διάκοσμο της αψίδας και τον ανάλογο τρούλο του ναού του Αγίου Δημητρίου στον Άγιο Δημήτριο Ρεθύμνου.
Περιοχή: Aλικιανός
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Τέσσερα περίπου χιλιόμετρα νότια του Φόδελε, στην πλαγιά ενός λόφου με πλούσια βλάστηση βρίσκεται η μονή του Αγίου Παντελεήμονα.
O Άγιος Παντελεήμων είναι μονή που υπάγεται στο Φόδελε Μαλεβιζίου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 170 μ. μέσα σε τοπίο με πλούσια βλάστηση. Η πρόσβαση μπορεί να γίνει μέσω διακλάδωσης με χωματόδρομο 3.5 χλμ. δεξιά από το 21,5 χλμ. της κεντρικής αρτηρίας Ηρακλείου. Ο ναός είναι δίκλιτος, καμαροσκέπαστος σε σχήμα βασιλικής. Αρχικά κτίστηκε το νότιο κλίτος, στη μνήμη του ιαματικού Παντελεήμονα. Στη συνέχεια επεκτάθηκε και το βόρειο κλίτος καθιερώθηκε στη μνήμη του Αγίου Αντωνίου σε ανάμνηση της παλαιάς μονής. Στα δεξιά της κυρίας εισόδου βρίσκεται εντοιχισμένη η επιγραφή ΣΤΕΝΗ Η ΠΥΛΗ ΚΑΙ ΤΕΘΛΙΜΕΝΗ Η ΟΔΟΣ Η ΑΓΟΥΣΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΖΩΗΝ. 1677. Αυτή αντανακλά την αγωνία των Χριστιανών της εποχής εκείνης κατά την περίοδο του τρόμου.
Η μονή ιδρύθηκε στις αρχές της Τουρκοκρατίας από τους μοναχούς Μακάριο, Κοσμά και Ιερεμία, που ήρθαν από το παλιό μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου, κοντά στο χωριό Σίσες Μυλοποτάμου, η οποία καταστράφηκε από τους Τούρκους. Στην είσοδο του μοναστηριού βρίσκεται επιγραφή με χρονολογία το 1677. Στο ναό βρίσκονται ενδιαφέρουσες εικόνες, όπως ο Μέγας Αρχιερεύς (1837), η Ρίζα του Ιεσσαί (1782), ο Άγιος Δημήτριος (1762), καθώς επίσης και ο Άγιος Γεώργιος, φιλοτεχνημένη από τον Τζώρτζη Καστροφύλακα.
Το 1859 ήταν ηγούμενος της μονής ο Χατζή Νεόφυτος Πεδιώτης, από την Αχλάδα, δραστήριος κληρικός. Φρόντισε για να πλουτίσει η μονή με τις αγορές κτημάτων και έλαβε μέρος στη μάχη στο Σερβιλί το 1866. Ο ηγούμενος πολέμησε σώμα με σώμα με τους Τούρκους και σώθηκε, σύρθηκε στο φαράγγι του Αλμυρού, θεραπεύτηκε και είδε την απελευθέρωση της Κρήτης. Απεβίωσε το 1906
Στον Άγιο Παντελεήμονα εγκαταστάθηκε το στρατηγείο του Πετροπουλάκη το Δεκέμβριο του 1866 και αποθηκεύτηκαν στο σημείο αυτό 800 κιβώτια με πολεμοφόδια που μεταφέρθηκαν με τα πλοία “Πανελλήνιον” και “Ύδρα”. Σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς (Καλογερόπουλος, Κύρου) που ασχολήθηκαν με το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο υποστήριξαν ότι ο μεγάλος Κρητικός ζωγράφος έμαθε στο σημείο αυτό την αγιογραφία, πράγμα που δεν ανταποκείνεται στην πραγματικότητα, διότι όταν ζούσε ο ζωγράφος στην Κρήτη, το μοναστήρι δεν είχε οικοδομηθεί ακόμη.
Ιστορικά στοιχεία περί του Καθολικού
Ο κεντρικός ναός της Μονής ονομάζεται Καθολικό και αποτελεί το σημείο αναφοράς καθώς εκεί μαζεύονται κατά την τέλεση των ακολουθιών όλοι οι μοναχοί. Το καθολικό μας βρίσκεται στο κέντρο περίπου της μονής, είναι Ναός δίκλιτος , μορφής βασιλικής με το βόρειο κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Αντώνιο και το νότιο και παλαιότερο στον Άγιο Παντελεήμονα.
Πρόκειται για δύο καμαροσκεπείς αίθουσες που επικοινωνούν μεταξύ τους με δυο ανοίγματα ,ένα ευρύ στο κέντρο του ναού και ένα στενότερο στο ιερό βήμα.
Η σημερινή μορφή του καθολικού είναι αποτέλεσμα 3 επεμβάσεων. Πρώτα ήταν το κλίτος του Αγίου Παντελεήμονος το οποίο στην αρχική του μορφή έφθανε μέχρι το δυτικό σφενδόνιο όπου σήμερα βρίσκεται ο πολυέλαιος. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία ανέγερσης του. Πιθανολογείται στο τέλος της βυζαντινής περιόδου. Έχει ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο από το οποίο σώζεται μόνο το άνω μέρος και διακρίνεται το φύλλο χρυσού που είχε επενδυθεί. Κατά την ανασκαφή και αναπαλαίωση το 2008 φάνηκε ότι τοιχογραφίες μάλλον δεν υπήρχαν διότι είχε πυρποληθεί ο ναός από τους τούρκους (στο Ιερό βήμα είναι ακόμα φανερά τα σημάδια από την πυρπόληση της μονής το 1866. ). Επίσης βρέθηκε τάφος ενετικής περιόδου ( ο τάφος κατά την ανασκαφή το 2008 βρέθηκε συλημένος , και βρίσκεται μπροστά από την πύλη του τέμπλου του αγίου Παντελεήμονα).
Αργότερα χτίζεται το 2ο κλίτος και αφιερώνεται στον Άγιο Αντώνιο .Η παράδοση αναφέρει ότι κτίστηκε από τους 3 μοναχούς τον Μακάριο, Ιερεμία και Κοσμά της Μονής του Αγίου Αντωνίου Πέρα Γάληνων που γλίτωσαν από τις πειρατικές επιδρομές του περιβόητου πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρπαρόσα ο οποίος κατέστρεψε τους Γαλήνους και έσφαξε τους Μοναχούς το 1537. Οι 3 μοναχοί που γλίτωσαν βρήκαν καταφύγιο εδώ και εντάχθηκαν στην αδελφότητα του Αγίου Παντελεήμονα και έκτισαν το 2ο κλίτος εις ανάμνηση της παλαιάς τους Μονής. Το κλίτος εγκαινιάστηκε στις 11 Σεπτεμβρίου του 1881. Οι 3 μοναχοί ενταφιάστηκαν μέσα στον ναό (ο τάφος τους βρίσκεται στη πόρτα του κλίτους του Αγίου Αντωνίου. Κατά την ανασκαφή των τάφων το 2008 βρέθηκαν τα οστά των 3 μοναχών τα οποία σήμερα φυλάσσονται σε ξύλινη θήκη).
Η τρίτη επέμβαση του Καθολικού ήταν το 1861 με τον θρυλικό Ηγούμενο Νεόφυτο Πεδιώτη όπου επέκτεινε προς δυσμάς το καθολικό , το αναστήλωσε και έφτιαξε το κωδωνοστάσιο όπου βρίσκεται επάνω και στο μέσον του δυτικού τοίχου. (Στην πόρτα του κλίτους του Αγίου Αντωνίου υπάρχει εγχάρακτη επιγραφή που παρά τις φθορές που έχει υποστεί από την διάβρωση διακρίνονται:
O K(T)ITO(Ρ) ΤΗC ΠΑΡΟΥΣΗS
ΝΕΟ(ΦΥ)ΤΟ(S) ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟS
ΠΕ(ΔΙΩ)ΤΗ(S) ΜΑ( ; )E
Από τα σημαντικότερα κειμήλια που σώζονται σήμερα στην μονή είναι τμήμα Ιερού Λειψάνου από το χέρι του Αγίου Παντελεήμονος όπου φυλάσσεται σε αργυρή θήκη με ανάγλυφες παραστάσεις της Θεοτόκου και του Αγίου. Σώζονται επίσης 4 εικόνες του 17ου αι. έργα του Μιχαήλ Δαμασκηνού (η Δευτέρα Παρουσία, ο χορός των Αγίων Πάντων,ο Άγιος Ονούφριος, ο Άγιος Γεράσιμος) καθώς και ο Άρχων Μιχαήλ έργο της κρητικής σχολής.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Η μονή Καλλέργη ή Καλέρη βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού Σμάρι, περίπου 35km ανατολικά του Ηρακλείου και 4km βόρεια του Καστελίου. Είναι κτισμένη σε μια κατάφυτη περιοχή με πολλούς λόφους και ανάγλυφο έδαφος.
Η μονή, κτισμένη κατά την Ενετοκρατία, είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και αποτελεί μετόχι της Μονής Βιδιανής, στο Οροπέδιο Λασιθίου. Η μονή με τη σημερινή της μορφή είναι σχετικά νέα και πιστεύεται ότι κτίστηκε πάνω στα ερείπια παλαιότερου μοναστηριού, κελιά του οποίου σώζονται (σε ερείπια) στην κοντινή εκκλησία του Προφήτη Ηλία.
Σήμερα η μονή ανακαινίζεται από το Σύλλογο «Φίλοι της Μονής Καλλέργη». Το κεντρικό κτίριο έχει αναστηλωθεί, ενώ έχει διαμορφωθεί και τράπεζα. Έξω από τον περίβολο της μονής υπάρχει νεώτερος δίκλιτος ναός, αφιερωμένος στον Αγ. Γεώργιο και στον Άγιο Σπυρίδωνα. Επίσης, υπάρχει κι ένα παρεκκλήσι, αφιερωμένο στους Κρήτες Νεομάρτυρες.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Η μονή Κεράς Ελεούσας βρίσκεται κοντά στο χωριό Βορίτσιο και αποτελεί μετόχι της Μονής Αγκαραθου. Η μονή έχει κτιστεί πάνω σε λόφο και σε τρία διαφορετικά επίπεδα, λόγω της κλίσης του εδάφους.
Είναι ενετικό μοναστήρι που έχει φρουριακή αρχιτεκτονική, με τις πολεμίστρες του να έχουν διασωθεί. Η κεντρική πύλη με το τριγωνικό αέτωμα οδηγεί σε μια μικρή αυλή όπου θα δείτε τον στάβλο και την αποθήκη τροφίμων. Από εκεί, μια σκάλα οδηγεί στην κεντρική αυλή, που περιτριγυρίζεται από τα κελιά των μοναχών, το ελαιοτριβείο και το πατητήρι. Υπάρχει και δεύτερη μικρότερη Χαρασανή πύλη, στη νότια πλευρά, που οδηγούσε στο χωριό Χαρασός.
Στο κέντρο του περιβόλου είναι κτισμένος το καθολικό της μονής, κτισμένο στην θέση παλαιότερου ναού, όπως μαρτυράει μια πέτρινη κολόνα. Μέσα στο ναό υπάρχουν δύο τάφοι μοναχών κι ένας ακόμη στην είσοδο του ναού. Στην είσοδο του ναού υπήρχε υδραγωγείο της μονής, τμήμα του οποίο εκτίθεται σήμερα στο μουσείο της Αγίας Αικατερίνης.
(Πηγή: www.cretanbeaches.com)
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Ανήκει στο δημοτικό διαμέρισμα Φανερωμένης και απέχει 60 χλμ. από το Ηράκλειο. Αναφέρεται για πρώτη φορά στην απογραφή του 1900 με κατοίκους 11 άνδρες και 7 γυναίκες.
Κατά μια υπόθεση, κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας κάποιος φεουδάρχης της περιοχής έχτισε την εκκλησία Παναγία η Καλυβιανή, καθώς συνήθιζαν τότε να χτίσουν μικρές ιδιωτικές εκκλησίες στα φέουδά τους. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η εκκλησία καταλήφθηκε και χρησιμοποιήθηκε ως στάβλος και αποθήκη. Αργότερα, το 1873, βρέθηκε στην περιοχή μια εικόνα του Ευαγγελισμού της Παναγίας.
Οι χωρικοί ζήτησαν από τον Τούρκο κατακτητή της περιοχής να τους παραχωρήσει μικρή έκταση γύρω από την ερειπωμένη εκκλησία για να την ανοικοδομήσουν. Η άρνηση του Τούρκου δεν πτόησε τους χριστιανούς, οι οποίοι προώθησαν το θέμα σε ανώτερες διοικητικές αρχές με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί διπλωματικό επεισόδιο που κατέληξε στην πώληση στους Χριστιανούς της εκκλησίας, η οποία ανακαινίστηκε και έγινε παγκρήτιο προσκύνημα Χριστιανών.
Το 1956-57 ο δραστήριος μητροπολίτης Γορτύνης και Αρκαδίας Τιμόθεος Παπουτσάκης δημιούργησε μια Χριστιανική Πολιτεία με κέντρο το Μοναστήρι, κτίζοντας Ορφανοτροφείο Θηλεών, Γηροκομείο, Οικοκυρική Σχολή, Ίδρυμα Νεανίδων, Σχολή Κοπτικής-Ραπτικής, δημοτικό σχολείο, τυπογραφείο, Εργαστήριο Υφαντικής, Πλεκτικής και Ιεροραπτικής, Μουσείο κ.α.
Περιοχή: Τυμπάκι
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Η Μονή της Αγίας Τριάδας των Τζαγκαρόλων ή Μουρτάρων είναι ένα από τα πλουσιότερα και ομορφότερα μοναστήρια της Κρήτης. Είναι κτισμένη κοντά στο αεροδρόμιο Χανίων, στη θέση Τζομπόμυλος του ακρωτηρίου Μελέχα και στους πρόποδες της Οροσειράς του Σταυρού. Η απόσταση από τα Χανιά είναι μόλις 15 χλμ.
Η μονή κτίστηκε από τους Ενετούς άρχοντες Ιερεμία και Λαυρέντιο Τζαγκαρόλους. Ο Ιερεμίας ήταν γνωστός λόγιος της εποχής, σπουδαία μόρφωση, πολύ καλός φίλος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Μελετίου Πηγά. Ο ίδιος ο Ιερεμίας υπήρξε και υποψήφιος για Οικουμενικός Πατριάρχης. Επίσης, ο Ιερεμίας σχεδίασε και έκτισε το μοναστηριακό συγκρότημα της μονής, αφού επηρεάστηκε από τον αρχιτέκτονα Sebastiano Serlio από τη Βερόνα της Ιταλίας.
Στο μοναστήρι έχει διαμορφωθεί ένα μικρό μουσείο με διάφορες εικόνες και σκεύη. Από αυτά ξεχωρίζει χειρόγραφο ειλητό (ύφασμα που καλύπτει την αγία τράπεζα με την εικόνα του Πανάγιου Τάφου) του 12ου αιώνα, εικόνες του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (16ος αιώνας), του Αγίου Νικολάου (17ος αιώνας), καθώς και οι εικόνες του Ένθρονου Χριστού, της Ζωοδόχου πηγής και της Δευτέρας Παρουσίας (1635 – 1645).
Σήμερα, μετά από πολλές ιστορικές περιπέτειες, η Μονή εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο στη θρησκευτική και οικονομική ζωή της Κρήτης. Είναι Σταυροπηγιακή, που σημαίνει ότι η διαχείρισή της γίνεται άμεσα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο επισκέπτης εδώ θα δει ένα απίθανα καλοδιατηρημένο και ολοζώντανο μοναστήρι που παράγει και εξάγει μοναδικής ποιότητας βιολογικό ελαιόλαδο, κρασί, μέλι, ξύδι και σαπούνι από ελαιόλαδο.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr