Μέσα σε μια μικρή, κλειστή κοιλάδα, 15 χιλ. νότια από την Κνωσό της Κρήτης, αποκαλύφτηκε η μινωική πόλη των Αρχανών με το ανακτορικό της συγκρότημα. Πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές περιοχές της Κρήτης, στην οποία η ανθρώπινη παρουσία κάνει την εμφάνισή της από την Ύστερη Νεολιθική περίοδο και παραμένει αισθητή μέχρι και τους ιστορικούς χρόνους.
Η διάρκεια λειτουργίας των οικιστικών συγκροτημάτων και των ταφικών μνημείων καθιστούν το χώρο ένα σπουδαίο σύνολο, όπου αντιπροσωπεύονται διάφορες μορφές και δραστηριότητες της κοινότητας αυτής. Κατά την υστερομινωική περίοδο σημειώνεται η μεγάλη ακμή της μινωικής Κρήτης με την ανοικοδόμηση των νέων πολυτελών ανακτόρων και την επικράτηση της “pax minoica”.
Μαρτυρίες για την πρώτη ανθρώπινη εγκατάσταση στην ευρύτερη περιοχή των Αρχανών δίνουν νεολιθικά εργαλεία της Ύστερης Νεολιθικής και Υπονεολιθικής περιόδου. Πιθανόν την εποχή αυτή να υπήρχαν ορισμένοι διάσπαρτοι οικισμοί. Με την εισαγωγή του χαλκού στον ελλαδικό χώρο διαμορφώνονται νέες συνθήκες. Κατασκευάζονται σταθερότερα σπίτια, η λατρεία γίνεται μέσα σε σπήλαια και σε μικρά οικιακά ιερά, ενώ αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους θολωτοί τάφοι και ταφικά περιφράγματα.
Παράλληλα ξεκινούν και οι επαφές με τις Κυκλάδες, την Αίγυπτο και την Ανατολή. Αρχιτεκτονικά λείψανα που βρέθηκαν κοντά στο ανακτορικό συγκρότημα, αλλά και κεραμική του ρυθμού της Βασιλικής μαρτυρούν την ύπαρξη ενός πρωτομινωικού οικισμού. Τις σημαντικότερες πληροφορίες προσφέρουν όμως τα ταφικά μνημεία της νεκρόπολης του Φουρνιού. Τα κτερίσματα, που αποτελούνται από κεραμική, σφραγίδες, κυκλαδικά ειδώλια, κοσμήματα, αιγυπτιακούς σκαραβαίους αποδεικνύουν τον πλούτο των κατοίκων, αλλά και μια οργανωμένη κοινωνική ζωή με έντονες εξωτερικές επαφές.
Κατά τη μεσομινωική περίοδο η ζωή συνεχίζεται στις Αρχάνες και ο οικισμός εξελίσσεται σε μια σημαντική μινωική κοινότητα, η οποία διαθέτει πλέον και ανακτορικό συγκρότημα. Τα αρχιτεκτονικά λείψανα βρίσκονται κάτω από το μεταγενέστερο ανάκτορο, ενώ θαυμάσια δείγματα καμαραϊκής κεραμικής βρέθηκαν στην Τουρκογειτονιά, στη Δεξαμενή, στο Θεατρικό χώρο και αλλού. Πυκνή κατοίτηση διαπιστώνεται τώρα, ενώ οι πρωτομινωικές νησίδες ενώνονται σε ενιαία οικιστικά σύνολα.
Σπουδαίες πληροφορίες για τη λατρεία των κατοίκων δίνουν τα ιερά της περιοχής των Αρχανών. Ένα ιερό κορυφής ιδρύεται στην Ψηλή Κορφή του Γιούχτα. Πολύ σημαντικό ιερό αποτελεί και ο ανεξάρτητος ναός στην Ανεμόσπηλια, στη βόρεια πλευρά του Γιούχτα, όπου έχει διαπιστωθεί και πιθανή ανθρωποθυσία.
Κατά την υστερομινωϊκή περίοδο το ανάκτορο των Αρχανών γίνεται λαμπρότερο, αλλά και ο οικισμός γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη. Σημαντικές μεμονωμένες οικίες ή επαύλεις κατασκευάζονται στη γύρω περιοχή (Βιτσίλα, Καρνάρι, Χωματόλακκος, Ξερή Καρά, Βαθύπετρο). Το ανασκαμμένο τμήμα του ανακτόρου των Αρχανών ανήκει στην περίοδο αυτή.
Γύρω στο 1450 π.Χ. ένας ακόμη μεγάλος σεισμός καταστρέφει την Κρήτη και μαζί τις Αρχάνες. Έτσι κλείνει μια έξοχη περίοδος, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει ότι η πόλη και το ανάκτορο παύουν να λειτουργούν. Η ζωή συνεχίζεται, ενώ η νεκρόπολη στο Φουρνί προσφέρει σημαντικά στοιχεία για την ακμή του οικισμού. Η εμφάνιση των Μυκηναίων στην Κρήτη δεν επιφέρει την τελμάτωση της ζωής. Αντίθετα, πλούσια μυκηναϊκά ευρήματα τόσο στο ανάκτορο όσο και στη νεκρόπολη του Φουρνιού φανερώνουν μια συνεχή ανάπτυξη.
Κατά τους ιστορικούς χρόνους διάφορα ευρήματα από τις Αρχάνες και την ευρύτερη περιοχή επιβεβαιώνουν την ύπαρξη συνεχούς κατοίκησης. Όστρακα διάφορων περιόδων, ανάγλυφες στήλες, ειδώλια και αγάλματα αποτελούν δείγματα σημαντικής τέχνης που αναπτύχτηκε στην περιοχή. Σε σημαντική θέση παραμένει το ιερό στο Γιούχτα, όπου εξακολουθεί η λατρεία. Στην κλασική περίοδο γίνεται για πρώτη φορά αναφορά στο όνομα Αρχάνες. Το 67 π.Χ. η Κρήτη γίνεται ρωμαϊκή επαρχία από το Μέτελλο. Οι Αρχάνες ανήκουν πλέον στην περιοχή της Κνωσού. Αρχιτεκτονικά λείψανα σπιτιών και τάφων επιβεβαιώνουν την ύπαρξη κάποιου οικισμού.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο τα λείψανα στις Αρχάνες είναι λιγοστά. Στην ευρύτερη περιοχή κατασκευάζεται το φρούριο Ρόκκα (10 αι. μ.Χ.). Κάποια μνημεία από την περίοδο της Ενετοκρατίας έχουν διασωθεί στις Αρχάνες, όπως ηκρήνη Μοροζίνι. Οι επόμενοι κατακτητές της Κρήτης, οι Τούρκοι (1669-1898), αφήνουν και αυτοί τα ίχνη τους στις Αρχάνες, καθώς ο οικισμός γίνεται μία από τις έδρες τούρκων αξιωματούχων.
Η ανασκαφική έρευνα ξεκίνησε στην περιοχή των Αρχανών στις αρχές του 20ού αι., όταν πρώτος ο Ξανθουδίδης επισήμανε την ύπαρξη αρχαιοτήτων. Αυτός όμως που ξεκίνησε τις ανασκαφές ήταν ο Evans, που διέκρινε τον ανακτορικό χαρακτήρα του μινωικού συγκροτήματος. Τις έρευνες του Evans στο ανακτορικό συγκρότημα συνέχισε το 1964 ο Γ. Σακελλαράκης. Το 1965 ανακαλύφτηκε και η νεκρόπολη του Φουρνιού, που έδωσε νέα ώθηση στην έρευνα, ενώ το 1966 η ανασκαφή των Αρχανών εντάχτηκε σε αυτές της Αρχαιολογικής Εταιρείας και συνεχίζεται από τους Γ. Σακελλαράκη και την Ε. Σαπουνά-Σακελλαράκη.
Προσβάσιμο από Α.Μ.Ε.Α: ΌΧΙ
Fax: +302810 241515
Email: protocol@kgepka.culture.gr
Περιοχή: Άνω Αρχάνες, Τουρκογειτονιά, Τ.Κ. 70100
Τηλέφωνο: +302810 226470,+30 2810 226092, +302810 224630
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου στην Κρήτη είναι από τα πιο μεγάλα και αξιόλογα μουσεία στην Ελλάδα και ένα από τα σημαντικότερα στην Ευρώπη. Τα εκθέματά του περιλαμβάνουν αντιπροσωπευτικά δείγματα από όλες τις περιόδους... διαβάστε περισσότερα
Τυροκομικά Κρήτης Αεράκης
Στο χωριό Σοκαρά Γόρτυνας του νομού Ηρακλείου ο Μιχάλης Αεράκης έχει φτιάξει ένα από τα πιο πρότυπα τυροκομεία της Κρήτης. Τα τυροκομικά προϊόντα Αεράκη παράγονται αποκλειστικά από αιγοπρόβειο γάλα που συλλέγεται από... διαβάστε περισσότερα
Οινοποιείο Μπουτάρη στο...
Το οινοποιείο Μπουτάρη στην Κρήτη είναι κτισμένο έξω από το χωριό Σκαλάνι, στο κτήμα Φανταξομέτοχο σε απόσταση μόλις 8 χλμ. από το κέντρο της πόλης του Ηρακλείου και αποτελεί το στολίδι της αμπελουργικής ζώνης Αρχάνες. Το... διαβάστε περισσότερα
Λικέρ Dinapoja
Καίτη Ντιναπόγια H εταιρεία Dinapoja είναι μια βιοτεχνία που παράγει λικέρ και σιρόπια με έδρα το Ηράκλειο Κρήτης. Πίσω της κρύβεται η ιστορία της Καίτης Ντιναπόγια, που λίγο μετά τα πενήντα της, είδε τη ζωή της να αλλάζει... διαβάστε περισσότερα
Cretan Thematic Park – «Γνωρίζοντας...
Το “Cretan Thematic Park” είναι ένα καινοτόμο θεματικό πάρκο αναβίωσης του Μινωικού Πολιτισμού. Αποτελεί μία ευκαιρία για τους επισκέπτες να γνωρίσουν τον Μινωικό πολιτισμό, με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας και με δύο χοροθεατρικά... διαβάστε περισσότερα
Ηράκλειο
Το σύγχρονο Ηράκλειο κρατά την παράδοση μιας από τις πιο ελκυστικές πόλεις της Μεσογείου! Καλύπτει και ικανοποιεί όλα τα γούστα και τις απαιτήσεις του επισκέπτη, μα και του μόνιμου κατοίκου. Τα αξιοθέατα στο Ηράκλειο είναι... διαβάστε περισσότερα
