Παρότι πλέον το «success story» του Παγκρατίου έχει γίνει ίσως η πιο κοινότοπη παραδοχή των Αθηναίων, σπάνια δίνει κάποιος την προσοχή που του αξίζει. Αυτή η γειτονιά, που απλώνεται πάνω από τα υπόγεια (και δυστυχώς μπαζωμένα ) νερά του Ιλισού –ή ορθότερα του παραπόταμου Ελάσσονα–, πέρα από ένα ζωντανό σύγχρονο προφίλ που ανθεί συνεχώς με γουστόζικες αφίξεις, έχει να επιδείξει κι ένα διαχρονικά αγέρωχο πείσμα.
Όπως φάνηκε, η περίφημη «φυγή» προς τα προάστια, που σκόρπισε τους κατοίκους του κέντρου γύρω στα ’00s, μπορεί να επέφερε σημαντικό πλήγμα στον αστικό ιστό του Παγκρατίου, η επιρροή της όμως είχε ημερομηνία λήξης. Τα τελευταία χρόνια η γειτονιά έχει ανακάμψει, με όλο και περισσότερους Αθηναίους να ψάχνουν ακόμη κι ένα δώμα σε παλιά πολυκατοικία με θέα στην Ακρόπολη, ενώ τα ποσοστά ενοικίασης AirBnB οδήγησαν την περιοχή πέρυσι στην 5η θέση των προτιμήσεων ανάμεσα στις γειτονιές της Αθήνας.
Μια πολυσυλλεκτική γειτονιά με μεγάλη ιστορία
«Καθοριστικό στοιχείο της καθημερινότητας για μία από τις μεγαλύτερες και πολυπληθέστερες συνοικίες της Αθήνας είναι ακριβώς η γεωγραφική της θέση σε σχέση με το σύνολο της πόλης», όπως μας εξήγησε και ο αρχιτέκτονας και Παγκρατιώτης Άγις Μουρελάτος, νικητής προσφάτως στο διαγωνισμό «Δομές 2018» για τις δύο επεμβάσεις σε παλιά αθηναϊκή πολυκατοικία στην οδό Πρατίνου. Πράγματι, με νοητό όριο την Ευτυχίδου και την Υμηττού, το Παγκράτι ήταν χωρισμένο σε Άνω και Κάτω.
Το Παγκράτι σχημάτισε έναν πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα με μια αξιοζήλευτη δυναμική ανάπτυξης, που δεν άφησε αυτήν την ορμή να το αλλάξει βεβιασμένα, αλλά την αφομοίωσε ομαλά, μοιράζοντάς τη σε πολλά και διαφορετικά τοπόσημα – τις πλατείες του.
Στα άτυπα σύνορα η ιντελεκτουέλ αίγλη της περιοχής «όπισθεν των ανακτόρων», που τη συντρόφευαν μύριοι θρύλοι για το καλλιτεχνικό παρασκήνιο της εποχής του ’80, συναντούσε τα εργατικά στρώματα του προσφυγικού Βύρωνα και της Καισαριανής, στρώνοντας έτσι ένα μωσαϊκό που είχε τόσο μποέμ όσο και αστικές αναφορές. Σε συνδυασμό με τα μεταναστευτικά ρεύματα, τα οποία βρήκαν τη δική τους θέση στο αστικό κενό που δημιουργήθηκε πριν από την αλλαγή της χιλιετίας και χάρη στην κοντινή απόσταση από το κέντρο της πόλης και τη γειτνίαση με το Κολωνάκι, το Παγκράτι σχημάτισε έναν πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα με μια αξιοζήλευτη δυναμική ανάπτυξης, που δεν άφησε αυτήν την ορμή να το αλλάξει βεβιασμένα (κάτι που είδαμε σε πιάτσες όπως το Γκάζι και του Ψυρρή παλιότερα ), αλλά την αφομοίωσε ομαλά, μοιράζοντάς τη σε πολλά και διαφορετικά τοπόσημα – τις πλατείες του.
Η Προσκόπων με την ιστορία του Χατζιδάκι και τους απόηχους κοασμάτων από το άλλοτε «Βατραχονήσι», η Παγκρατίου ή αλλιώς Σιντριβάνι, απέναντι από το ιστορικό Σινέ Παλάς, με την αίγλη του παλιού meeting point για τις γύρω περιοχές, η πιο ήσυχη Μεσολογγίου με τον οικιστικό της χαρακτήρα, η Μαρτάκη ή αλλιώς Δεληολάνη, όπως την ξέρουν οι ντόπιοι από το γνωστό ζαχαροπλαστείο, η Βαρνάβα με την πολυσυζητημένη ανάπλασή της, η μικρή αλλά θαυματουργή Πλαστήρα με την all day διασκέδαση αλλά και η Αγίου Σπυρίδωνος με τον ομώνυμο ναό και το νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή είναι πλατείες με sui generis χαρακτήρα.
Όπως μας εξήγησε ο διευθυντής του μουσείου Κυριάκος Κουτσομάλλης: «Το νέο μουσείο θα επιχειρήσει ανοίγματα κι επαφές με μόνιμους κατοίκους αλλά και περαστικούς επισκέπτες, ενώ η περιοχή έχει επιλεγεί επειδή θεωρήθηκε ο καταλληλότερος χώρος για τη δημιουργία ενός πυρήνα πολιτισμού που θα γειτνιάζει με άλλους μουσειακούς θεσμούς και χώρους περιπάτου και αναψυχής». Σε μια νοητή γραμμή σύνδεσης με το Καλλιμάρμαρο στο Μετς αλλά και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το πλήρως εναρμονισμένο με το περιβάλλον (παρά το δυσθεώρητο μέγεθός του ) μουσείο αναμφίβολα πρόκειται να δώσει νέα πνοή στη γειτονιά, προσφέροντας έναν επίσημο φορέα για τον πολιτισμό σε μια περιοχή που, πέρα από το δραστήριο Skrow Theater (Αρχελάου 5, 2107235842 ), το καλλιτεχνικό εγχείρημα Twixtlab (Εμπεδοκλέους 19 ) και την γκαλερί Art Zone 42 (Βασ. Κωνσταντίνου 42, Καλλιμάρμαρο, 2107259549 ), δεν έχει να επιδείξει οργανωμένη καλλιτεχνική δράση και αντίστοιχα στέκια.
Από τον «Λέντζο» στο «Chelsea»
Όταν το μαζικό κοινό απομακρύνθηκε γοητευμένο από τα θέλγητρα άλλων malls και πιατσών, το Παγκράτι πέρασε σε μια φάση αναγέννησης.
Παρά το διαχωρισμό του σε Άνω και Κάτω, το Παγκράτι διέθετε ανέκαθεν meeting points που καταργούσαν αυτά τα σύνορα, φέρνοντας κόσμο από παντού για να πιει τον περίφημο φραπέ του «Λέντζου», να σβήσει το hangover με πίτσες και κρουασάν με διπλή σοκολάτα στο «Ciao», να δει το τελευταίο blockbuster στα Village του εμπορικού κέντρου Millennium, να πάρει ένα κυπελάκι παγωτό μουστάρδα από την «Τούλα» ή να στριμωχτεί στο μικροσκοπικό «Μπρίκι» της οδού Φρύνης. Ο οικιστικός και ήπια εμπορικός χαρακτήρας αυτής της «ανθρώπινης και ασφαλούς περιοχής, που διατηρεί τα χαρακτηριστικά της γειτονιάς», όπως την περιγράφει ο μόνιμος πλέον κάτοικός της Δημήτρης Καταλειφός (ζώντας τη μεταξύ του καφενείου του κ. Λουκά στη Σπύρου Μερκούρη κι Ευφρονίου και του βιβλιοπωλείου Πλειάδες ), απέρριψε στο πέρασμα του χρόνου τις αταίριαστες εστίες διασκέδασης.
Όταν το μαζικό κοινό απομακρύνθηκε γοητευμένο από τα θέλγητρα άλλων malls και πιατσών, το Παγκράτι πέρασε σε μια φάση αναγέννησης, βασισμένη στα θεμέλια της ταυτότητάς του αλλά και με άξονα τη νέα άποψη για το hip που είχαν ξεκινήσει να διαμορφώνουν τα social media και οι τάσεις σε άλλες περιοχές της πόλης.
Στην Αρχελάου έγινε ξαφνικά μια έκρηξη από openings all day χώρων που θα έδιναν άνετα αφορμή για αφιερώματα σε urban lifestyle περιοδικά όπως το «Wallpaper» ή το «Monocle»: το βερολινέζικου τύπου εντελώς χειροποίητο «Small8» με την αρτίστικη αισθητική και την καλή μουσική, το σύγχρονο «Musique Cafe», που με την προσεγμένη –ναξιώτικων αναφορών– κουζίνα και τον πολυ-λειτουργικό χαρακτήρα του έγινε στέκι πολιτικών, το νεο-καφενείο «Τρίγωνο» και το «Μαύρο Πρόβατο», όπου ακόμη πρέπει να κάνεις τάμα για να βρεις τραπέζι, δημιούργησαν μια νοητή συνέχεια με την Πλατεία Προσκόπων, η οποία συνέχιζε τη ζωή της με σταθερά σημεία αναφοράς το κοσμικό ρεστοράν «Μαγεμένος Αυλός», το καλλιτεχνικό μπιστρό «Αερόστατο», τον «Μαύρο Γάτο» με τα νόστιμα παϊδάκια και τις τοιχογραφίες του Έλληνα Τουλούζ Λοτρέκ, του Doris, αλλά και τον κρητικών καταβολών «Κατσούρμπο».
Το πολυσυζητημένο after hours «Chelsea» στην Πλατεία Πλαστήρα έδωσε νέα ώθηση στην πλευρά πίσω από το Καλλιμάρμαρο (και σχεδόν δημιούργησε την ανάγκη για να ανοίξει δίπλα του για τους πεινασμένους ξενύχτηδες ένα παράρτημα του σουβλατζίδικου «Elvis» ). Λίγο πιο πάνω, η «Σπονδή» εξακολουθούσε να δρέπει γαστρονομικές δάφνες και το «Colibri» τάιζε με γενναιόδωρα μπέργκερ και πίτσες περιοίκους και μη. Δύο σχετικά νέες αφίξεις, το «Flamingo» και το «Monsieur Cannibale», γνώρισαν instant success όχι λόγω μόδας, αλλά επειδή εισήγαγαν στην περιοχή προσαρμοσμένο το μοντέλο των all day cocktail bars του κέντρου, ενώ το «Baba Ghanoush» έβαλε μια νέα streetfood πινελιά στην Πλατεία Βαρνάβα και το «Berlin by 5 drunk men» στην άλλη πλευρά της περιοχής έχει βάλει στο χάρτη του pubcrawler τον πεζόδρομο της Τιμοθέου. Οποιαδήποτε νέα κίνηση στην ευρύτερη περιοχή γίνεται με ήπια βήματα, πάνω στην υπάρχουσα κατάσταση.
Από το «Tre Sorelle» στην Αρχελάου με το κομψότατο μαρμάρινο πάσο, που έχει γίνει ήδη περιζήτητο για να φας πίτσα και να πιεις ένα Negroni Sbagliato, μέχρι το «Ohh Boy» με το ψυγείο με τα λαχταριστά γλυκά και από την αεράτη τρατορία «Cupola» στον πεζόδρομο της Ευφορίωνος μέχρι ένα κονσεπτικό εστιατόριο που ετοιμάζεται στην Πλατεία Προσκόπων και θα συζητηθεί πολύ, οι χώροι εστίασης και αναψυχής στο Παγκράτι έχουν την ιδιαιτερότητα ότι εντάσσονται στις συνήθειες και στους ρυθμούς παλιών και νέων κατοίκων. Εκεί συχνάζεις όχι για να ποστάρεις φωτογραφίες, αλλά για να συναντήσεις οικεία πρόσωπα – σαν προέκταση του σπιτιού σου.
Υγ: Και για να κάνουμε και ένα παραπάνω σχόλιο πάνω στην αρχιτεκτονική της περιοχής, κρατήσαμε για το τέλος μία επισκόπηση από τον Άγη Μουρελάτο για τον δομικό χαρακτήρα του Παγκρατίου: «Παρότι η δόμηση του Παγκρατίου χαρακτηρίζεται από την αντιπαροχή και τις παραταγμένες πολυκατοικίες, παραδείγματα ανατρεπτικής αρχιτεκτονικής εμφανίζονται εδώ κι εκεί στη περιοχή. Πίσω από το Καλλιμάρμαρο, ένα από τα σημαντικότερα έργα του αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη (οδός Αρχιμήδους ) γαντζώνεται πάνω στο λόφο, φέροντας τις αρετές του μοντέρνου κινήματος. Προς την Πλατεία Βαρνάβα (οδός Πρόκλου ), μια μικρή αλλά και αρκετά διαφορετική πολυκατοικία –έργο των αρχιτεκτόνων Δημήτρη και Σουζάνας Αντωνακάκη– δίνει νέα οπτική στον υπαίθριο βίο με το διάτρητο πλέγμα στο στηθαίο των μπαλκονιών. Άλλο ένα σημαντικό κτίριο βρίσκεται στην οδό Στράβωνος, που εμφανίζει μια εντελώς πρωτοποριακή όψη προς το δρόμο, σχεδόν εξολοκλήρου τυφλή.» Τέλος, φυσικά, η δική του αρχιτεκτονική επέμβαση βρίσκεται στις τελευταίες προσθήκες στην περιοχή, όταν μετέτρεψε το ισόγειο μιας παλιάς αθηναϊκής πολυκατοικίες σε δύο γειτνιάζοντες λειτουργικούς χώρους: ένα δικηγορικό γραφείο κι ένα εργαστήριο καλλιτεχνών.
Πηγή : Αθηνόραμα
