Εκατόν εξήντα χρόνια βιομηχανικής ιστορίας. Μετρώντας από το ορόσημο του εργοστασίου Φωταερίου, το χρονικό της εργοστασιακής παραγωγής του τόπου –το οποίο σχηματικά χωρίζεται στους τομείς ενέργειας, χημικής βιομηχανίας, τροφίμων/ποτών, οικοδομικών υλικών, κλωστών, καπνού και επίπλου– και ξεδιπλώνεται στην έκθεση «160 χρόνια made in Greece. Βιομηχανία, πρωτοπορία, καινοτομία» κρύβει αξιοθαύμαστα στοιχεία και πτυχές για μια χώρα που είχε ισχυρή παράδοση στην αγροτική παραγωγή και που βίωσε κάπως ετεροχρονισμένα το βιομηχανικό κύμα.
«Έχει υπάρξει πολύ περισσότερη βιομηχανία απ’ όση νομίζουμε ή γνωρίζουμε στη χώρα και είναι ενδιαφέρον να αναστοχαστεί κανείς την πορεία της και τις αλλαγές που βοήθησαν στο να προχωρήσει μέσα στον χρόνο, προκειμένου να δούμε και μερικά στοιχεία για το σήμερα» μας εξηγεί ο Γιάννης Στογιαννίδης, υπεύθυνος για την ιστορική έρευνα της μεγάλης έκθεσης που φιλοξενείται στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηνών, μέχρι τον Μάρτιο.
«Αδιόρατη έμπνευσή μας ήταν οι κλαδικές εκθέσεις του ’50 και του ’60 που κυριαρχούσε το λευκό χωρίς έντονους χρωματισμούς» διευκρίνησε με τη σειρά της η Ερατώ Κουτσουδάκη, υπεύθυνη αρχιτεκτονικού και μουσειογραφικού σχεδιασμού, που χρησιμοποίησε επιλεκτικά το χρώμα (8 διαφορετικά, ένα ανά κλάδο ) για την σηματοδότηση των επιχειρήσεων που βρίσκονται ακόμα εν ενεργεία, δημιουργώντας ένα υπόγειο σχόλιο για το σημερινό προφίλ του τόπου.
Αφού κι εμείς γυρίσαμε τα εκατοντάδες εκθέματα της Τεχνόπολης (από ιστορικά ντοκουμέντα, οπτικοακουστικό υλικό και αρχεία πληροφοριών ανά εταιρία, μέχρι ορίτζιναλ μηχανήματα και προϊόντα ) αποτυπώσαμε μερικές από τις ιδέες που μας γεννήθηκαν.
#1 Η καινοτομία ξεκινά από τις φάμπρικες
Με πάγιο στόχο την αύξηση του κέρδους μέσω κάλυψης του λεγόμενου «αγοραστικού κενού», οι Έλληνες επιχειρηματίες καθ’ όλη τη διάρκεια της πορείας τους επεδίωξαν την εισαγωγή νέων τεχνολογικών καινοτομιών στην χώρα –νέα εργαλεία που αφότου έγιναν γνωστά στην βάση της κοινωνίας διαχύθηκαν σε όλη την επικράτεια. Έτσι, στα τέλη του 19ου αιώνα εμφανίζονται οι πρώτες ατμομηχανές και πετρελαιομηχανές από τα μηχανουργεία του Πειραιά (με εκείνο του Αχιλλέα Κούππα να έχει περίοπτη θέση στον τύπο της εποχής ) ενώ την ίδια περίοδο στον Βόλο από το μηχανουργείο των Γκλαβάνη-Καζάζη ξεκινά η παραγωγή γεωργικών άροτρων, που τα επόμενα χρόνια γεμίζουν την ελληνική ύπαιθρο.
Και φυσικά, υπολογίζοντας το ρίσκο των επενδύσεών τους, οι εγχώριοι entrepreneurs σκαρφίστηκαν αρκετούς τρόπους για να προωθήσουν τα νέα προϊόντα στο αγοραστικό κοινό. Βλέπουμε, έτσι, εταιρίες ενέργειας όπως η ΔΕΗ και Φωταερίου να κάνουν σεμινάρια στις ελληνίδες νοικοκυρές για να δείξουν τα οφέλη που εγγυώνται οι νέες συσκευές οικιακής χρήσης καθώς και ένα δίκτυο πωλητών από το νεοσύστατο εργοστάσιο λιπασμάτων της Δραπετσώνας (που ξεκίνησε η περιβόητη ομάδα επιχειρηματιών «Κύκλος της Ζυρίχης» ) να γυρίζει όλη την ύπαιθρο για να ενημερώσει τους αγρότες γύρω από τις νέες χημικές συστάσεις. Βέβαια, ατελέσφορες απόπειρες –όπως η περίπτωση του πρώτου ηλεκτρικού αυτοκινήτου «Enfield 8000» από την οικογένεια Γουλανδρή στη Σύρο που στις αρχές του ’70 δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την πολυπόθητη άδεια παραγωγής λόγω γραφειοκρατικών κωλυμάτων– αποδεικνύουν πως το καινοτόμο επιχειρηματικό βήμα ενέχει πολύ περισσότερους κινδύνους απ’ όσους υπολογίζονται κάθε φορά.
#2 Χέρι-χέρι με την επιστημονική εκπαίδευση
Ήδη από την πρώτη δεκαετία σύστασης του νεοελληνικού κράτους, μέσα στα ολιγάριθμα εκπαιδευτικά ιδρύματα που αρθρώνονται εμφανίζεται το «Σχολείο των Τεχνών» (1837 ), ο πρόδρομος δηλαδή του σημερινού Πολυτεχνείου που λειτουργούσε για την κατάρτιση σε τεχνίτες (μαστόρους, οικοδόμους, αρχιμαστόρους ). Η χρόνια σύνδεση ωστόσο της ελληνικής οικονομίας με την αγροτική παραγωγή έφερε αρκετά αργότερα την διάχυση της τεχνικής εκπαίδευσης, αρχικά στα πλαίσια ιδιωτικών σχολών και έπειτα στην δημόσια υποχρεωτική εκπαίδευση περίπου το ’60 –όταν πια η εγχώρια βιομηχανία καταγράφει τις καλύτερες επιδώσεις της.
Από την άλλη πλευρά, οι ίδιοι οι επιχειρηματίες ήδη από νωρίς αντιλήφθηκαν την σημασία της υψηλής κατάρτισης και υποστήριζαν εξειδικευμένα σεμινάρια για τους ίδιους και τους εργαζόμενούς τους –γεγονός που πολλές φορές απέβη κομβικό για την εξασφάλιση της ανανέωσης και της μακροβιότητάς τους. Για να πιάσουμε το χρονικό της ΔΕΗ, τη δεκαετία του ’60 –όταν και έκανε τα πρώτα βήματα της πορείας της– στελέχη της έφτασαν σε εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού για να κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές ενώ τα τελευταία χρόνια τα ενδοεπιχειρησιακά εκπαιδευτικά προγράμματά της προσανατολίζονται στις νέες προκλήσεις που φέρει ο τομέας της ενέργειας, όσο μάλιστα πριν από λίγους μήνες κατατέθηκε ΦΕΚ για συγκρότηση ΙΕΚ από την μεγάλη δημόσια επιχείρηση ρεύματος.
#3 Ακολουθώντας το άρμα της ιστορίας
Άρρηκτα συνδεδεμένη με τις εγχώριες αλλά και παγκόσμιες πολιτικές-οικονομικές εξελίξεις, η βιομηχανική παραγωγή του τόπου ανέκαθεν βάδιζε πάνω σε λεπτές ισορροπίες που εύκολα μετέβαλαν τη δυναμική της και έκαναν τις «χρυσές περιόδους συσσώρευσης κεφαλαίου» να τις διαδέχονται υφέσεις με αποβιομηχάνιση ή το ανάποδο. Βλέποντας για παράδειγμα την κρίση που εμφανίστηκε μετά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο (λόγω ανυπολόγιστων καταστροφών σε λιμάνια, δρόμους, σιδηρόδρομους κοκ ), η οικονομική βοήθεια από το αμερικανικό σχέδιο Μάρσαλ οδήγησε σε μία περίοδο μετά το ’50 στην οποία οι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης της χώρας ήταν ανταγωνιστικοί ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Έτσι, φτάνοντας και στην τωρινή φάση αποβιομηχάνισης, μπορεί να υπάρχουν κλάδοι που δεν κατάφεραν να παραμείνουν ανταγωνιστικοί στα διεθνή δεδομένα εμπορίου που έφερε η παγκοσμιοποίηση (με χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα τον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας που αν και εγκαινίασε τον 19ο αιώνα την εκβιομηχάνιση της χώρας πλέον έχει αποδυναμωθεί πλήρως ), όμως τα παραδείγματα ισχυρής βιομηχανικής παρουσίας δεν είναι λίγα… Μιλώντας για μία μεσογειακή χώρα θα ήταν αδύνατο να μην πρωτοστατούσε ο κλάδος των τροφίμων και των ποτών• αξιοποιώντας τις πρώτες ύλες αλλά και εισαγόμενα προϊόντα, οι Έλληνες επιχειρηματίες ξεκίνησαν πρώτοι την παραγωγή και συσκευασία (μεταξύ άλλων ) μπίρας, κονιάκ, σοκολάτας και μπισκότων δημιουργώντας μάλιστα ισχυρά brandnames σε παγκόσμιο επίπεδο (όπως το τοματάκι Σαντορίνης από τον «Νομικό», κονιάκ «Μεταξά» κοκ ). Όμως πέρα από αυτόν, το γεγονός ότι ο βωξίτης από τα μεταλλεία του Παρνασσού έχει φτάσει μέχρι την Ιαπωνία ενώ περιπτώσεις όπως του ομίλου «Βιοχάλκο» συνεισφέρουν σημαντικά στις εξαγωγές τις χώρας μαρτυρούν πως η βαριά βιομηχανία δεν περιορίζεται στην εγχώρια αγορά.
Tip #1: Στο πίσω μέρος της αίθουσας του παλαιού μηχανουργείου παρατηρείστε όλη τη διαδρομή της ελληνικής βιομηχανίας, αποτυπωμένη επιγραμματικά δίπλα από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα της κάθε περιόδου.
Tip #2: Κάντε μία στάση στον κλάδο των χημικών προϊόντων και διαλέξτε το αγαπημένο σας χρώμα. Ανάλογα με την επιλογή σας θα ανακαλύψετε το έκθεμα που ταιριάζει καλύτερα στην… ιδιοσυγκρασία σας μαζί με μερικές πληροφορίες για τον χαρακτήρα σας.
Πειραιώς 100, Γκάζι, 2130109300, 18/1-25/3, Τρ.-Παρ.: 12 μ -8 μ.μ., Σάβ-Κυρ.: 11 π.μ.-8 μ.μ., Γενική είσοδος: € 4, μειωμένο εισιτήριο: € 2.30 (άνεργοι, μαθητές 6-18 ετών, φοιτητές ).
Πηγή : Αθηνόραμα
