Κτισμένος στην αρχή της χερσονήσου Σπάθα, κοντά στο δρόμο προς το αρχαίο Δικτύναιο, ο οικισμός φαίνεται ότι ακμάζει από την πρώιμη Βενετοκρατία. Σε απομονωμένες θέσεις της δυσπρόσιτης ενδοχώρας είναι κτισμένοι μικροί ναοί, που μετασχηματίστηκαν σε μονές κατά τους 15ο και 16ο αιώνες.
Το ανακατασκευασμένο πολλές φορές καθολικό της Μονής του Αγίου Γεωργίου, κοντά στις Μένιες, κτίστηκε αρχικά στα μέσα του 14ου αιώνα, οπότε χρονολογείται παράσταση ιεράρχη, που αποκαλύφθηκε και είναι έργο ενός άριστου τεχνίτη. Καλής ποιότητας έργο λαϊκού τεχνίτη, που επηρεάζεται από τις τάσεις της Μακεδονικής Σχολής, είναι και ο διάκοσμος του ανατολικού μέρους του μονόχωρου καθολικού της Μονής του Αγίου Παύλου, σε ορμίσκο της Σπάθας, που χρονολογείται στα τέλη του 14ου αιώνα.
Στην επέκταση του ναού προς τα δυτικά ένας καλός τεχνίτης των μέσων του 15ου αιώνα ζωγραφίζει ολόσωμους αγίους και σκηνές από τον ευαγγελικό κύκλο. Λόγω της απομονωμένης θέσης του ναού ένας μεγάλος αριθμός από επιγραφές έχουν χαραχτεί πάνω στις τοιχογραφίες με ενδιαφέρον περιεχόμενο. Η μικρή μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στη γραφική κοιλάδα του Γκιώνα, χρονολογείται στο 16ο αιώνα και είναι ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα στην Κρήτη. Αναφέρεται στις βενετσιάνικες πηγές ως San Zuanne sto Chiona (στο Χιονά). Ο ναός κτίστηκε αρχικά μονόκλιτος κατά τον 16ο αιώνα και επεκτάθηκε σταδιακά σε δίκλιτο, καθώς ένας μεγάλος αριθμός από προσκυνητές φτάνουν κάθε χρόνο στη μνήμη του αγίου, ημέρα κατά την οποία γίνονται και πολλές βαπτίσεις.
Σε μικρή στέρνα ομβρίων, μέσα στο ναό, βρέθηκαν αγγεία και νομίσματα από το 12ο αιώνα. Δυτικά του ναού είναι κτισμένο δίδυμο, θολωτό κτίσμα της Μονής και δυτικά μια σειρά από μεταγενέστερα κελιά για την εξυπηρέτηση των προσκυνητών.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr