Το σπήλαιο του Μελιδονίου βρίσκεται σε υψόμετρο 220 μ., στη νότια πλευρά του όρους Κουλούκωνα και σε απόσταση 1800 μ. βορειοδυτικά του χωριού Μελιδόνι. Η είσοδος του σπηλαίου έχει σήμερα τη μορφή χαμηλής καμάρας ύψους 2,5 μ. και πλάτους 4 μ. Το εσωτερικό του αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα και κατά δύο κατευθύνσεις. Η μεγάλη αίθουσα έχει μορφή σχεδόν ορθογωνική, με μήκος 65 μ. (Β-Ν) και πλάτος 25 – 30 μ. (Α-Δ).
Ο θόλος με τους σταλαγμίτες φτάνει σε ύψος τα 13 μ. Αριστερά της αίθουσας ξεκινάει ένας κατωφερικός διάδρομος στο βάθος του οποίου υπάρχει κυκλικό κοίλωμα που κατεβαίνει κατακόρυφα έξι μέτρα. Στη βορειοανατολική γωνία της μεγάλης αίθουσας ξεκινάει μία στενή σήραγγα, που οδηγεί τέσσερα μέτρα χαμηλότερα σε μία μακρόστενη αίθουσα, μήκους 30 μ. και ύψους 9 μ. και καταλήγει νοτιοδυτικά σε μία βραχεία σήραγγα. Η σήραγγα στρίβει απότομα προς τα νοτιοανατολικά, περνά μέσα από δύο καμάρες και οδηγεί σε άλλο θάλαμο, μήκους 18 μ. Ο θόλος χαμηλώνει απότομα και φτάνει στο χείλος καταβόθρας, βάθους 24 μ.
Από την έως τώρα αξιολόγηση των ανασκαφικών δεδομένων προκύπτει ότι η χρήση του σπηλαίου ήταν αδιάλειπτη από την ύστερη Νεολιθική περίοδο μέχρι και τα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια, ενώ αποτέλεσε καταφύγιο κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Αν και αρχικά χρησιμοποιήθηκε ως χώρος εγκατάστασης (το 1928 εντοπίστηκαν νεολιθικά εργαλεία), κατά την μεσομινωική περίοδο (2100 – 1600 π.Χ.) μετατράπηκε σε χώρο λατρείας (το 1940 βρέθηκε σε λαθρανασκαφή χάλκινος πέλεκυς).
Κατά την δαιδαλική περίοδο (7ος αι. π.Χ.) φαίνεται ότι λατρεύτηκε γυναικεία θεότητα ενώ μία επιγραφή ρωμαϊκών χρόνων, που εντοπίστηκε το 15ο αι. στο τοίχωμα της εισόδου, συνέδεσε το απήλαιο με τη λατρεία του Ερμή.Το σπήλαιο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο και στα νεώτερα χρόνια, κυρίως δε στην τουρκοκρατία όταν 370 κάτοικοι του Μελιδονίου πολιορκημένοι από τους Τούρκους πέθαναν από ασφυξία μέσα στο σπήλαιο τον Ιανουάριο του 1834. Στο ηρώο που βρίσκεται στον πρώτο θάλαμο του σπηλαίου φυλάσσονται τα οστά τους.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα η έρευνα στο σπήλαιο περιοριζόταν στον εντοπισμό και την ανάγνωση των επιγραφών που βρίσκονται στην είσοδό του. Το 1923 έγινε μικρής έκτασης ανασκαφική έρευνα από μία ιταλική αρχαιολογική αποστολή που δεν έδωσε σημαντικά αποτελέσματα. Το 1954 ο Γάλλος αρχαιολόγος P. Faure ερεύνησε το σπήλαιο και διαπίστωσε την ύπαρξη Υστερομινωικών ΙΙΙ, Υπομινωικών (1450-1100 π.Χ.) και Πρωτογεωμετρικών (10ος αιώνας π.Χ.) οστράκων, καθώς επίσης και θραύσματα ρωμαϊκών λύχνων.
Από το 1987 έως σήμερα διεξάγονται ανασκαφές από την ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, οι οποίες έφεραν στο φως πολλά ευρήματα, κυρίως των Μινωικών χρόνων. Στο πλαίσιο του προγράμματος INTEREG για την ανάδειξη των σπηλαιολογικών πάρκων πραγματοποιήθηκαν εργασίες ανάδειξης και αξιοποίησης του εξωτερικού χώρου του σπηλαίου (αναψυκτήριο, W.C., πλακοστρώσεις).
Το σπήλαιο είναι επισκέψιμο.
Τηλέφωνο: +3028340 22650
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Το σπήλαιο Γερανίου βρίσκεται 7 χιλιόμετρα δυτικά του Ρεθύμνου, στη βόρεια ακτή της Κρήτης, στην περιοχή “Κυανή Ακτή”.
Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε τυχαία το 1969 κατά τη διάρκεια κατασκευής της νέας εθνικής οδού. Η σημερινή είσοδός του δεν είναι η αρχική, αλλά ανοίχθηκε από τα εκρητικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη διάνοιξη της οδού. Η αρχική είσοδος εντοπίστηκε κατά τη διάρκεια της ανασκαφής. Είχε κλειστεί από βράχους πριν από το τέλος της ύστερης Νεολιθικής περιόδου.
Γι΄αυτό το λόγο, αντίθετα με άλλα σπήλαια στην Κρήτη, η τελική και η μεταβατική Νεολιθική περίοδος, όπως και η Μινωική, δεν αντιπροσωπεύονται. Το τελευταίο γεγονός μας δίνει ένα terminus post quem για τη χρήση του.
Επειδή το σπήλαιο ήταν σφραγισμένο, η στρωματογραφία της πρώιμης Νεολιθικής ΙΙ, της μέσης Νεολιθικής και της ύστερης Νεολιθικής περιόδου ήταν εξαιρετικές. Η έκταση που καλύπτει το σπήλαιο είναι 1200 τ.μ. και έχει χωριστεί σε έξι θαλάμους. Οι πέντε θάλαμοι είναι διαδοχικοί κατά μήκος και χωρίζονται από μεγάλους σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
Ο έκτος θάλαμος είναι παράλληλος του πρώτου προς τα αριστερά. Σ΄αυτόν υπήρχε η φυσική είσοδος του σπηλαίου. Κατά την ανασκαφή βρέθηκαν εστίες και από τις τρεις περιόδους, που περιβάλλονταν από αγγεία, εργαλεία και οστά ζώων. Υπήρχαν επίσης άφθονα όστρεα. Στο άλλο άκρο του σπηλαίου βρέθηκαν οι σκελετοί τριών ανθρώπων, οι οποίοι προφανώς παγιδεύτηκαν και πέθαναν από ασφυξία.
Το σπήλαιο είχε χρησιμοποιηθεί ως κατοικία μόνο σποραδικά κατά τη διάρκεια του έτους, πιθανώς σε συνδυασμό με την καλλιέργεια, την κτηνοτροφία και ίσως την αλιεία. Η εργασία επεκτεινόταν επίσης στην παραγωγή λίθινων και οστέινων εργαλείων. Αυτά τα εργαλεία αναγνωρίστηκαν ως προερχόμενα κυρίως από οστά λαγού, κουνελιού, χοίρου και κατσίκας.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Το σπήλαιο Ζωνιανών Μυλοποτάμου Ρεθύμνης, “του Σφεντόνη η τρύπα” όπως είναι πιο γνωστό, βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Ζωνιανά, στην θέση Μύρωνος και πάνω από την θέση “Σκαφίδια”, πηγή με γάργαρο νερό που τροφοδοτούσε τον ιστορικό οικισμό της Αξού.
Το σπήλαιο Σφεντόνη αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους περιβαλλοντικούς, τουριστικούς προορισμούς της Κρήτης και της Ελλάδας και ο επισκέπτης μπορεί να δει χάρη στον διάδρομο και τον ειδικό φωτισμό που έχει τοποθετηθεί τις 7 από τις 14 συνολικά αίθουσες του σπηλαίου.
Πρόκειται για ένα αρκετά μεγάλο σπήλαιο με διεύθυνση Βορρά-Νότο, μέγιστο μήκος σε ευθεία 145 μέτρα και έκταση 3.500 τετραγωνικά μέτρα περίπου, με πολλούς θαλάμους (Των Αρμονιών, Το Άδυτο της Νεράιδας, το Παρεκκλήσι, το Ανάκτορο, ο Παρθενώνας, το Πανόραμα, η Μητρόπολη, του Χαμένου Παιδιού, τα Απολιθωμένα Κύματα) που διαδέχονται ο ένας τον άλλο. Έχει πλούσιο σταλακτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο και προς το τέλος του υπάρχουν αρκετά απολιθωμένα κύματα (λιθωματικές λεκάνες).
Στο εσωτερικό του σπηλαίου μπορεί να θαυμάσει κανείς το πλήθος των σταλακτιτικών και σταλαγμιτικών συμπλεγμάτων. Να αφουγκραστεί το χαρακτηριστικό ήχο των σταγόνων του νερού που δημιουργούν τη δικιά τους αισθητική και γλυπτική στο σκοτάδι και αποτέλεσμά τους είναι όλο το εσωτερικό του σπηλαίου καθώς και η διάνοιξη του στα σπλάχνα του Ψηλορείτη. Να σταθεί για λίγο ακίνητος και κρατώντας την ανάσα του να βρεθεί αντιμέτωπος με τον εαυτό του και τη μικρότητα της ύπαρξης του μπρος την αιωνιότητα του διπλανού σταλακτίτη και να νοιώσει αυτό που λένε οι Γάλλοι: “Το σπήλαιο είναι το βασίλειο της σιωπής και της μοναξιάς όπου ο άνθρωπος δε φοβάται να είναι μόνος, αντιμέτωπος με τον εαυτό του”.
Οι επισκέπτες στο σπήλαιο Σφεντόνη μπορούν:
1. Να γνωρίσουν τον μαγικό κόσμο του σπηλαίου με την συνοδεία ξεναγού.
2. Να ενημερωθούν για τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζονται οι σταλαγμίτες και οι σταλακτίτες
3. Να ενημερωθούν για τα ασπόνδυλα σπηλαιόβια ζώα και την τρογλώβια βιοκοινωνία του σπηλαίου( ισόποδα, δίπλουρα, σαλιγκάρια κ.α)
4. Να ενημερωθούν για την ιστορία και τους μύθους του σπηλαίου καθώς επίσης και για τα αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν σε αυτό
5. Να ενημερωθούν για τα φυτά της Κρήτης στον πανέμορφο εξωτερικό χώρο του σπηλαίου
6. Να απολαύσουν την θέα στον εξωτερικό χώρο του σπηλαίου κάνοντας μια μικρή στάση για καφέ, αναψυκτικό και τοστ στο Τουριστικό περίπτερο
Περίοδος επισκεψιμότητας: All Year
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Σημαντικότατο ρόλο στη μινωική θρησκεία έπαιζαν διάφορα σπήλαια στην Κρήτη που αποτέλεσαν τους αρχαιότερους χώρους λατρείας. Τα σπήλαια ήταν κατά κύριο λόγο κέντρα της λαϊκής θρησκείας.
Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές σπουδαίες θεές βρήκαν καταφύγιο σε σπήλαια και νεαροί θεοί γεννήθηκαν εκεί.Διάφορα αναθήματα, εν μέρει πλούσια και σπουδαία, αφιερώθηκαν από τους πιστούς. Οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες με τις παράξενες μορφές τους, οι οποίες στο βαθύ σκοτάδι των σπηλαίων και κάτω από το αμυδρό φως των λαμπών γίνονταν ακόμη πιο φανταστικές, επηρέαζαν και δημιουργούσαν κατάνυξη στους πιστούς.
Ένα από τα σημαντικά σπήλαια ήταν αυτό της Ειλειθυίας, το οποίο βρίσκεται 7 χλμ. ανατολικά του Ηρακλείου, κοντά στην Αμνισό. Αναπτύσσεται στις ανατολικές παρειές της κοιλάδας του ποταμού Καρτερού, στην ενδοχώρα. Η ανάπτυξή του είναι επιμήκης με κατεύθυνση Α-Δ και μέγιστες διαστάσεις 64 x 9 x 4,5.
Το συγκεκριμένο σπήλαιο ξεκίνησε ως τόπος διαμονής προϊστορικών ανθρώπων, ενώ κατά την 3η χιλιετία εξελίχθηκε σε τόπο μινωικής λατρείας. Από τότε συνέχισε τη διαχρονική πορεία του μέχρι και τον 5ο – 6ο αι. μ.Χ. Αποτελεί έναν από τους ιερότερους θρησκευτικούς τόπους, καθώς κατάφερε να επιζήσει δύο πολιτισμών (μινωικός, ελληνικός) και τριών θρησκειών (μινωική, μυκηναϊκή, δωδεκάθεο του Ολύμπου) και να διατηρήσει τη σπουδαιότητά του.
Η Ειλειθυία είναι η θεά των τοκετών και το σπήλαιο αυτό ήταν ο κυριότερος τόπος της λατρείας της. Τη γέννησε η θεά Ήρα μέσα σ’ αυτό το σπήλαιο σύμφωνα με την παράδοση, όπως αναφέρει ο Όμηρος (τ 188). Tα ευρήματα μαρτυρούν συνεχή χρήση του σπηλαίου από τη Nεολιθική μέχρι και την ύστερη Pωμαϊκή περίοδο. Συστηματική ήταν η χρήση του κυρίως την Nεολιθική, Mινωική και Pωμαϊκή περίοδο. Επίσης εντοπίστηκαν ίχνη λατρείας των παλαιοχριστιανικών χρόνων (5ος αιώνας).
Το σπήλαιο έχει μήκος 62,3 μ. (ανατολικά-δυτικά) και η είσοδός του βρίσκεται στα ανατολικά. Το πλάτος του φτάνει μέχρι τα 12 μ. Eσωτερικά υπήρχε ορθογώνιο δωμάτιο (“θυρωρείο σπηλαίων”) και ένας ορθογώνιος περίβολος ο οποίος περικλείει κυλινδρικούς σταλαγμίτες (βωμός ή σηκός;). Η «Πλατεία των βωμών» βρίσκεται ακριβώς έξω από το σπήλαιο και χρησίμευε πιθανόν για τελετουργικούς σκοπούς. Εδώ αποκαλύφθηκαν κτήρια του 14ου-13ου αι. π.X. που ερμηνεύτηκαν από τον ανασκαφέα ως κατοικίες ιερέων.
Το σπήλαιο ανακαλύφθηκε από τον Ι. Χατζηδάκη to 1885, ο οποίος το ταύτισε με το Ομηρικό σπήλαιο λατρείας της θεάς των τοκετών Ειλειθυίας. Οι ανασκαφές υπό τον Μαρινάτο κατά τα έτη 1929-1938 πιστοποιούν την χρήση του κατά την Νεολιθική, Πρώιμη, Μέση και Ύστερη Μινωική και Γεωμετρική περίοδο.
Τηλέφωνο: +302810 226470
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Από τα σημαντικότερα σπήλαια του νομού Ηρακλείου είναι ο Λαβύρινθος και ο μικρός Λαβύρινθος. Πρόκειται για δύο τεχνητά σπήλαια, μνημεία σημαντικά για όλη την Κρήτη. Υπήρξαν λατομεία της αρχαίας Γόρτυνας και βρίσκονται στη νότια και βόρεια πλευρά του ομαλού λόφου νότια από το χωριό Μορόνι.
Το σπήλαιο του Λαβύρινθου με την είσοδό του στη νότια πλευρά του λόφου αποτελείται από ένα σύνολο τεχνητών στοών οι οποίες δημιουργούν ένα πολύπλοκο δίκτυο διαδρομών συνολικού μήκους 2.500 μέτρων κατά μήκος των στοών και υπάρχει μεγάλος αριθμός λαξευτών θαλάμων με τοίχους και κολώνες τεράστιων διαστάσεων. Σε πολλές αίθουσες διακρίνονται ίχνη και αναφορές παρουσίας περιηγητών και επισκεπτών από τον 15ο αιώνα μ.Χ. Τα διάσπαρτα ίχνη κεραμικής και λύχνων ρωμαϊκής περιόδου βεβαιώνουν με σιγουριά τη χρήση του σπηλαίου από την αρχαιότητα.
Ο γνωστός μύθος του Λαβύρινθου περιλαμβάνει πολλές και σημαντικές πτυχές που επιβιώνουν μέχρι και σήμερα μέσα στις μυθολογικές φιλολογικές ιστορίες και αρχαιολογικές πηγές. Από την αρχαιότητα έως και σήμερα ο μύθος του Λαβύρινθου δεν έπαψε ποτέ να τροφοδοτεί την καλλιτεχνική έκφραση, εμπνέοντας μεγάλους καλλιτέχνες και δημιουργούς.
Κατά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο στη διάρκεια της χιτλερικής κατοχής της Κρήτης, ο Λαβύρινθος μετατράπηκε σε αποθήκη πυρομαχικών. Κατά την αποχώρησή τους το 1945 οι Γερμανοί ανατίναξαν την είσοδο του σπηλαίου με μεγάλη ποσότητα εκρηκτικών με αποτέλεσμα να προκαλέσουν εκτεταμένες ζημιές στο σύνολο σχεδόν του σπηλαίου, με καταπτώσεις της οροφής σε πολλά σημεία. Μετά τον πόλεμο έγινε προσπάθεια διάνοιξης της εισόδου και καθαρισμός του σπηλαίου από τα πυρομαχικά τα οποία δε απομακρύνθηκαν στο σύνολό τους.
Πολλοί νέοι άνθρωποι από την γύρω περιοχή έχασαν την ζωή τους στην προσπάθεια αναζήτησης πυρομαχικών πληρώνοντας φόρο «αίματος» στο πνεύμα του Μινώταυρου του αιωνίου μύθου. Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται προσπάθειες για την ανάδειξη και αξιοποίηση του σπηλαίου το οποίο προς το παρόν παραμένει κλειστό για λόγους ασφαλείας. Ο επισκέπτης μπορεί να πάρει μια ιδέα του Λαβύρινθου εάν επισκεφτεί το Μικρό Λαβύρινθο που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του λόφου.
Η παράδοση λέει ότι ο μικρός Λαβύρινθος επικοινωνεί με το Λαβύρινθο μέσα από μυστικές στοές, κάτι που πιθανόν να συμβαίνει αν λάβουμε υπόψη μας την μικρή απόσταση που χωρίζει τα δύο σπήλαια αλλά και την ύπαρξη μεγάλων τμημάτων που έχουν αποκλειστεί από τις καταπτώσεις. Ο Μικρός Λαβύρινθος συνολικού βάθους 120 μέτρων αποτελεί μια μικρογραφία του Λαβύρινθου σε ότι αφορά όλα τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και τον τρόπο διαμόρφωσης του
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Στην περιοχή είναι γνωστό ως σπήλιος του Ραπά και ευρύτερα ως σπήλιος της Μιλάτου. Βρίσκεται ανατολικά της Μιλάτου. Δρόμος από το χωριό (2,5χλμ) για μικρά αυτοκίνητα οδηγεί στην περιοχή του σπηλαίου.
Από εκεί με πορεία 15 λεπτών σε μονοπάτι φθάνουμε στην είσοδό του που βρίσκεται σε υψόμετρο 155 μέτρων. Το σπήλαιο έχει 8 μικρές και μεγάλες εισόδους σε μήκος 40μ και σε τρία διαφορετικά οριζόντια επίπεδα.
Χρησιμοποιούμε την κεντρική μεγάλη είσοδο πλάτους 9 μέτρων και ύψους 2 μέτρων. Η δεξιά είσοδος (η από τα έξω προσπέλαση είναι δύσκολη) αφήνει το φως της ημέρας να φωτίζει την αίθουσα όπου είναι η εκκλησία. Οι δυο αυτές είσοδοι οδηγούν στο κυρίως σπήλαιο. Οι άλλες οδηγούν στο αριστερό μικρότερο τμήμα του σπηλαίου. Στο πρώτο τμήμα του κυρίως σπηλαίου κτίστηκε το 1935 εκκλησάκι του αποστόλου Θωμά που πανηγυρίζει την Κυριακή του Θωμά.
Την ιδία μέρα τελείται εκεί και τοπική εθνική εορτή. Κοντά στην εκκλησία είναι οστεοφυλάκιο με λίγα από τα ιερά οστά των θυμάτων του 1823. Μετά την εκκλησία το δάπεδο κατηφορίζει και στο τέλος γίνεται οριζόντιο. Σε όλες τις περιοχές του σπηλαίου υπάρχουν άφθονες στήλες μικρές και μεγάλες πολύ θεαματικές, διατεταγμένες σε σειρές. Οι σταλαγμίτες είναι λιγότεροι αλλά και αυτοί πολύ θεαματικοί. Οι σταλακτίτες σπανίζουν. Οι στήλες χωρίζουν το σπήλαιο σε πολλούς θαλάμους.
Το σπήλαιο έχει διανοιχτεί σε κρητιδικό ασβεστόλιθο σε μετάπτωση του οποίου βρίσκονται οι είσοδοι. Ότι βλέπουμε σήμερα είναι το υπόλειμμα μεγαλύτερου υπογείου έγκοιλου, που εξέτεινε κυρίως προς το μέρος της χαράδρας. Το συνολικό μήκος του σπηλαίου είναι 75 μ. το πλάτος στην περιοχή των εισόδων είναι 45μ ελαττωμένο δε συνεχώς όσο προχωρούμε μέσα στο σπήλαιο. Το βαθύτερο μέρος του σπηλαίου είναι 12μ χαμηλότερα από το επίπεδο της εισόδου.
Η κυκλοφορία γίνεται εύκολα σε πολλές περιοχές. Η διαδρομή μετά την αξιοποίηση του σπηλαίου θα πλησιάσει τα 200μ. Έχει χαρακτηριστεί ως σπήλαιο μεγάλου εθνικού ενδιαφέροντος. Χαρτογραφήθηκε στις 28 Αυγούστου 1953 από τον Ελ. Πλατάκη ενώ λεπτομερέστερη χαρτογράφηση έγινε στις 7 Δεκεμβρίου 1969 από μέλη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας με επικεφαλής την Άννα Πετροχείλου.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Βρίσκεται στη θέση Χυλόφτες – Θεριό, 40 λεπτά ΒΔ του χωριού Καβούσι Ιεράπετρας με ύψος 50 μέτρα κατωφέρεια. Κάτω από το σπήλαιο υπάρχει απότομη ακτή.
Προς τα ΒΑ είναι η απότομη ακτή Σπαθί του Χωματά όπου φαίνονται γραφικές στρώσεις από φυλλίτες και πλακώδεις κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους και δολομίτες. Το πέτρωμα της περιοχής του σπηλαίου είναι δολομίτες του τριαδικού. Πάνω από το σπήλαιο βρίσκεται μικρή εμφάνιση αργίλου που οι ντόπιοι την ονομάζουν λεπίδα ή αγολίφα.
Μετά την είσοδο του σπηλαίου διανοίγεται χαμηλός προθάλαμος με διαστάσεις 7*8. Ακολουθεί μεγάλη και θεαματική αίθουσα μήκους 37μ πλάτους 25μ και ύψους 1,6 – 7μ με δάπεδο ελαφρά και έπειτα απότομα κατηφορικό. Είναι πλούσια διακοσμημένη και προκαλεί στον επισκέπτη εξαιρετική εντύπωση.
Μικρές και μεγάλες στήλες είναι διάσπαρτες παντού. Συγκροτήματα από σταλαγμίτες αποτελούν εξαίσια σύνολα. Λευκός υψηλός σταλαγμίτης είναι μεγαλοπρεπής. Δυο σταλαγμίτες έχουν σπάσει προ πολλού και βρίσκονται στο δάπεδο ο ένας οριζόντια και ο άλλος με κλίση.
Το φαινόμενο όπως παρουσιάζεται, είναι σπανιότατο και προκαλεί πάντα το ενδιαφέρον των σπηλαιολόγων. Στο βάθος αριστερά της μεγάλης αίθουσας βρίσκεται καταβόθρα φραγμένη από τη οποία έφευγαν τα νερά όταν το σπήλαιο ήταν κοίτη υπογείου ποταμού.
Κοντά στο σπήλαιο είναι το χρυσοκάμινο σε μικρό έπαρμα του εδάφους από φυλλίτες, χαλαζίτες και δολομίτες, διαστάσεων 40*13μ. Κατά το P. Faure είναι τα λείψανα μεταλλευτικού καμινιού εποχής μεταγενέστερης του μεσαίωνα και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις χρησιμοποιήθηκε από ατσίγγανους χαλκωματάδες.
Το σπήλαιο χαρτογραφήθηκε και μελετήθηκε στις 27 Ιουλίου 1971 από τον Ελ. Πλατάκη και παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον. Έχει συνολικό μήκος 44μ, μέγιστο πλάτος 25μ και ύψος 0,5 – 7μ. Πολλές νυχτερίδες ξαφνιάζουν τον επισκέπτη.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Βρίσκεται Β, ΒΑ του οικισμού της Κάτω Ζάκρου. Στο σπήλαιο φθάνουμε ή μετά από πορεία μιας ώρας από την Κάτω Ζάκρο ή από την παραλία του ιδίου οικισμού με μηχανοκίνητο πλοιάριο (20-25λ) και μετά με ανοδική κοπιώδη πορεία (15λ). Το υψόμετρο στην είσοδο είναι 105 μ. Το πέτρωμα είναι ασβεστόλιθος του ανώτερου Κρητιδικού και δολομίτες του τριαδικού. Δυτικότερα του σπηλαίου βρίσκεται το ύψωμα Τραόσταλος (υψόμετρο 515μ).
Η ονομασία Πελεκητά με την οποία είναι γνωστή και όλη η περιοχή, οφείλεται στο λατομείο, που είναι κάτω από το σπήλαιο, κοντά στη θάλασσα, απ’ όπου έβγαζαν πέτρες πελεκητές από τον εκεί μειοκαινικό, μαργαικό ασβεστόλιθο. Η άλλη ονομασία Συκιάς Σπήλιος δόθηκε στο σπήλαιο από την ύπαρξη μεγάλης συκιάς, που βρίσκεται στο δεξιό τμήμα της εισόδου κάτω από το σπήλαιο από όπου η θάλασσα φαίνεται σαν από αεροπλάνο. Το σπήλαιο Πελεκητά είναι από τα μεγαλύτερα της Κρήτης. Το συνολικό μήκος του είναι 310μ.
Έχει μεγάλες αίθουσες πλάτους μέχρι και 45 μέτρα αρκετά υψηλές. Μπορούν να αξιοποιηθούν διάδρομοι μήκους γύρω στα 700μ. Καταλαμβάνει έκταση γύρω στα 500τμ και αν ληφθούν υπόψη οι κλίσεις του δαπέδου, η έκταση γίνεται πολύ μεγαλύτερη. Για πρώτη φορά χαρτογραφήθηκε (σε γενικές γραμμές) και μελετήθηκε από τον Ελ. Πλατάκη στις 11 Αυγούστου 1963.
Πλήρης χαρτογράφηση έγινε τέλος Νοέμβρη του 1969 από μέλη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας με επικεφαλή τον Ι. Ιωάννου. Η είσοδος του σπηλαίου είναι μεγάλη (πλάτος 11,5μ, ύψος 6μ). Μετά από αυτήν διανοίγεται η πρώτη αίθουσα (μήκους 22μ, πλάτους 20μ, ύψους 7μ) με δάπεδο κατηφορικό και με πολλούς βράχους και χαμηλούς τεχνητούς τοίχους. Προς τα αριστερά υπάρχει επέκταση που καταλήγει σε στενό πέρασμα (0,2μ) με συνέχεια γύρω στα 6μ. όπου εδώ συναντούμε τεχνητούς τοίχους.
Μετά την πρώτη αίθουσα μία δίοδος (πλάτους 14,5μ και ύψους 2,30μ – 7μ) οδηγεί στη δεύτερη αίθουσα, μεγάλη και πολύ θεαματική (μήκος 65μ, πλάτος 45μ, ύψος. 15μ) με κατηφορικό επίσης δάπεδο και μεγάλους βράχους που έπεσαν από την οροφή. Επάνω στους βράχους “φύονται” μικροί σταλαγμίτες.
Στην αρχή και προς τα δεξιά της αίθουσας υπάρχουν μεγαλοπρεπείς στήλες και θεαματικοί σταλαγμίτες, ένας από τους οποίους έγειρε και ακουμπά με την κορυφή του στο βράχο. Πιο πέρα από το μέσο της αίθουσας βρίσκεται ωραία εξέδρα με σταλαγμίτες, από την οποία η θέα προς όλες τις κατευθύνσεις εντυπωσιάζει πολύ. Επάνω η οροφή ομοιάζει με ωραιότατο θόλο. Δεξιά από την εξέδρα κοντά στο τοίχωμα της αίθουσας βρίσκεται καταβόθρα βάθους 15μ. Αριστερά από την εξέδρα η κατάβαση είναι πολύ απότομη.
Εκεί, επάνω σε συμπαγή βράχο ο λιθοματικός διάκοσμος είναι ωραιότατος σε μορφή καταρρακτών. Το δάπεδο εξακολουθεί να έχει απότομη κλίση. Στο βάθος της αίθουσας υπάρχει πέρασμα πλάτους 6μ. Από εκεί αρχίζει θεαματικός διάδρομος μήκους 10μ και πλάτους 4μ που οδηγεί σε θάλαμο μήκους 20μ, πλάτους 17μ και ύψους 8μ με σταλαγμίτες. Εδώ βρισκόμαστε σε βάθος 43μ από την είσοδο του σπηλαίου.
Στο τέλος του θαλάμου συναντούμε πέρασμα πλάτους 7,5 και ύψους 5μ. Κατεβαίνοντας από το πέρασμα μπαίνουμε στην 3η αίθουσα, με δάπεδο κατηφορικό μέχρι τα 35μ και μετά ανηφορικό επί 65μ. Ο επισκέπτης, μόλις μπει στην αίθουσα αυτή, εντυπωσιάζεται έντονα από το μέγεθός της, από τη μεγαλοπρέπεια του φυσικού διακόσμου και από την απόλυτη ηρεμία, που προκαλεί βαθιά συγκίνηση. Έχει μήκος 100μ, πλάτος 40μ και ύψος πάνω από 15μ. Τεράστιες στήλες και ογκώδεις σταλαγμίτες υψώνονται από το δάπεδο σε ύψος πάνω από 10μ. Στη βάση η διάμετρός τους φθάνει τα 3μ.
Παρουσιάζουν ένα εξαίσιο σύνολο σε ομορφιά και μεγαλοπρέπεια. Και στην αίθουσα αυτή υπάρχει μεγάλος εξώστης από τον οποίο ο επισκέπτης έχει γύρω του ένα λαμπρό θέαμα. Το ανηφορικό τμήμα του δαπέδου παρουσιάζει πολλές δυσκολίες στο βάδισμα, είναι όλο σχεδόν σκεπασμένο από μεγάλους βράχους, είναι πολύ ολισθηρό και σε πολλά μέρη χρειάζεται να κάνουμε αναρρίχηση. Η αίθουσα καταλήγει σε πέρασμα πλάτους 9,5μ και ύψους γύρω στα 5μ με πολλούς βράχους στο δάπεδο. Το δάπεδο αμέσως κατηφορίζει προς την τέταρτη αίθουσα που έχει μήκος 60μ, πλάτος 10-22μ και ύψος 5μ. Το τελευταίο τμήμα της αίθουσας αυτής έχει πλούσιο φυσικό διάκοσμο από λευκές στήλες και ωραίους σταλαγμίτες.
Στο άκρο της αίθουσας υπάρχει συγκρότημα από μικρές στήλες και ανάμεσα στενό πέρασμα πλάτους 1,2μ. Περνάμε από αυτό στον τελευταίο θάλαμο του σπηλαίου (μήκος 33μ, πλάτος 6μ, ύψος 0,5-2μ). Προς τα δεξιά του ανοίγεται μικρός διάδρομος, που έπειτα από 8 μέτρα διακλαδίζεται σε δυο άλλους πολύ στενούς. Κοντά στο τέρμα του θαλάμου υπάρχει μικρή λίμνη (5,5*1,2μ) με νερό που φθάνει σε βάθος 1μ.
Μετά από τη λίμνη το δάπεδο είναι ανηφορικό και καταλήγει σε πολύ στενό πέρασμα (πλάτους 0,30μ). Ίσως υπάρχει συνέχεια αλλά το πέρασμα είναι αδύνατο. Εδώ βρισκόμαστε σε βάθος (κατακόρυφα) από την είσοδο του σπηλαίου 51μ. όπου και είναι το βαθύτερο τμήμα του δαπέδου. Οι επισκέπτες δεν πρέπει να προχωρούν μετά τη λίμνη ούτε να μπαίνουν στο διάδρομο με τις διακλαδώσεις. Είναι πολύ επικίνδυνο για την ασφάλειά τους και το δάπεδο (ακόμα και κοντά στη λίμνη) υποχωρεί στο πέρασμα και από την οροφή πέφτουν λάσπες και αλλά υλικά που μπορεί εύκολα να φράξουν την έξοδο.
Το σπήλαιο είναι κοίτη παλαιού υπογείου ποταμού, ξηρού τώρα εκτός από την περιοχή της λίμνης. Από όλα τα τμήματα της οροφής έχουν καταπέσει βράχοι μικροί και πολύ μεγάλοι.Το σπήλαιο Πελεκητά έχει κριθεί σαν σπήλαιο διεθνώς τουριστικού ενδιαφέροντος. Η όλη περιοχή με το θαυμάσιο σπήλαιο, το μινωικό ανάκτορο Ζάκρου, το ιερό κορυφής του Τραόσταλου, το Φαράγγι των Νεκρών και την εξαιρετική παραλία αποτελούν ένα σύνολο τεράστιας τουριστικής σημασίας.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Το σπήλαιο διανοίγεται στη βάση πελώριου μεμονωμένου ασβεστολιθικού βράχου, 10 λεπτά ΝΑ του χωριού Αδριανός Μεραμπέλλου στην τοποθεσία Νοτικό Χλαμπούτι της ευρύτερης περιοχής Κουκίστρες.
Το πέτρωμα είναι τριαδικός ασβεστόλιθος ανάμεσα σε σχιστόλιθους, φυλλίτες και κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους. Κοντά είναι βαθιά χαράδρα από ασβεστόλιθο, κοίτη χειμάρρου. Αποτελείται από τέσσερις αίθουσες (Α,Β,Γ,Δ) και πέντε θαλάμους (α,β,γ,δ,ε). Μετά την είσοδο διανοίγεται η αίθουσα Α, μεγαλύτερη από τις άλλες.
Στο ανατολικό της τοίχωμα έχει μικρή έξοδο (θ), στο δε βάθος αριστερά μικρό θάλαμο (α) με καλό λιθοματικό διάκοσμο, οπή στο δάπεδο από την οποία βγαίνει ασθενές ρεύμα αέρα και πάνω από αυτή κλειστή ανηφόρα ύψους 10μ με δυο στενές κα χαμηλές διόδους (στις οποίες παρατηρείται ισχυρό ανοδικό ρεύμα αέρα, που μπαίνει στο σπήλαιο από στενές ρωγμές στη βάση του βράχου) κατεβαίνουμε στην αίθουσα Β με αρκετούς σταλαγμίτες και ξηρή λεκάνη νερού στο μέσο περίπου. Στο δυτικό τοίχωμά της διανοίγεται ο θάλαμος (β) με χαρακτηριστικές στήλες και στενή σχισμή (σ) στο βάθος του.
Στο ΝΔ τοίχωμα βρίσκεται διάδρομος που οδηγεί στους θαλάμους (γ, δ). Στον γ υπάρχει κλειστή ανηφόρα ύψους γύρω στα 8μ και στο βάθος του απότομη κάθοδος (κ) γύρω στα 8-10μ που πιθανός οδηγεί σε άλλο θάλαμο. Η αίθουσα Γ βρίσκεται χαμηλότερα από τη Β. και έχει ενδιαφέροντα φυσικό διάκοσμο. Στη θέση (κ) υπάρχει απότομη κατάβαση 10μ περίπου.
Στον μικρό θάλαμο βρίσκονται πολλά όστρακα αγγείων και ανθρώπινα οστά. Στην τελευταία αίθουσα Δ εισχωρούμε πολύ δύσκολα γιατί το δάπεδο είναι ανώμαλο και πολύ κατηφορικό. Έχει πλουσιότατο λιθοματικό διάκοσμο. Είναι το ωραιότερο τμήμα του σπηλαίου. Στο βάθος ανοίγεται στενό βάραθρο βάθους 3μ με πιθανή συνεχεία πλαγίως. Το συνολικό μήκος του σπηλαίου είναι 48 μέτρα, η διαδρομή όμως πλησιάζει τα 100μ. Χαρτογραφήθηκε (όχι λεπτομερώς) και μελετήθηκε από τον Ελ. Πλατάκη στις 24 Αυγούστου 1962. Πολλές νυχτερίδες ζούνε στο σπήλαιο. Σε ορισμένες περιοχές υπάρχει σταγονορροή.
Δυστυχώς τα τελευταία 10 χρόνια έγιναν σημαντικές φθορές και αποσπάσεις μεγάλων ποσοτήτων στηλών, σταλαγμιτών κλπ. Απέναντι από το σπήλαιο βρίσκεται άλλο μικρότερο και λέγεται Σπήλιος των Μαριδών, μήκους 31μ, πλάτους 3-7μ, ύψους 7-9μ. Μια θεαματική συστοιχία στηλών βρίσκεται στο βάθος δεξιά και αριστερά σταλαγμίτης, που μοιάζει με άνθρωπο. Στην περιοχή του σπηλαίου βρίσκεται το ύψωμα Φορτέτσα στο οποίο διακρίνονται υπολείμματα τοίχων, ερειπωμένες οικίες και άφθονα υπομινωικά και γεωμετρικά όστρακα (τέτοια όστρακα βρίσκονται και στον Ατζιγγανόσπηλιο). Φαίνεται ότι ήταν νεκρόπολη με θολωτούς τάφους.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr
Βρίσκεται 2,3 χλμ ανατολικά του χωριού Καρύδι Σητείας και γύρω στα 300μ βόρεια του αμαξωτού δρόμου στη θέση κάτω πλατύβολο ή Περιστέρας. Το υψόμετρο στην είσοδο ανέρχεται στα 540μ, στο χείλος της δολίνης 565μ.
Το χωριό Καρύδι είναι χτισμένο σε σύστημα φυλλιτών του περμιοτριαδικού, που εισχωρεί από Δ προς Α μέσα σε Ιουρασικό ασβεστόλιθο στο οποίο διανοίγεται το σπήλαιο. Έχει μορφή αρκετά μεγάλου σπηλαιοβαράθρου. Μετά τη διάνοιξη του σπηλαίου από τη διαβρωτική ενεργεία του νερού κατέπεσε τμήμα της οροφής και σχηματίστηκε η μπροστά από τη είσοδο δολίνη διαστάσεων 48*26 μέτρα και βάθους 17-25μ.
Πολλοί βράχοι κατέπεσαν στο δάπεδο από πολλά μέρη της οροφής. Στο βάθος του σπηλαίου βρίσκονται καταβόθρες από τις οποίες περνούσε το νερό που κυκλοφορούσε άλλοτε στις υπόγειες κοίτες. Στο χαμηλότερο τμήμα η υψομετρική διαφορά από την είσοδο είναι 63μ. Το σπήλαιο χαρτογράφησε και μελέτησε στις 10 Αυγούστου 1963 ο Ε. Πλατάκης. Λεπτομερέστερη χαρτογράφηση έγινε το Νοέμβριο του 1969 από την Άννα Πετροχείλου.
Μπαίνουμε σε πολύ μεγάλη αίθουσα μήκους 80μ, μέγιστου πλάτους 35μ και ύψους 2-12μ. Στο δάπεδο παρατηρούνται πολλοί βράχοι και ιδιαιτέρα στο βάθος. Στο μέσον περίπου βρίσκεται μεγάλος βράχος και γύρω του απότομοι κάθοδοι. Στη θέση (σ) υπάρχει σχισμή και στη (β) βάραθρο 0,80*0.70μ και βάθους γύρω στα 12μ με πιθανή συνέχεια προς Δ. Σχεδόν ολόκληρη η αίθουσα φωτίζεται από το φως της ημέρας. Πιθανώς η αίθουσα έχει συνέχεια προς Δ, αλλά οι εκεί βράχοι δεν επιτρέπουν περαιτέρω εξερεύνηση. Στενή δίοδος στο βάθος αριστερά οδηγεί (έπειτα από κάθοδο απότομη 4μ) σε σειρά θαλαμών τοξοειδή, που καταλήγει στο αριστερό τμήμα της μεγάλης αίθουσας.
Ο θάλαμος Α (διαστάσεων 12*9*1.5μ) έχει πλούσιο λιθοματικό διάκοσμο από σταλαγμίτες και στήλες. Προχωράμε αριστερά σε πολύ ανηφορικό δάπεδο και φτάνουμε σε στενή δίοδο μετά την οποία διανοίγεται ο θάλαμος Β διαστάσεων 18*11*1.5-6μ. Στο 1/3 της διαδρομής συναντάμε προς τα δεξιά απότομη κάθοδο 6μ. Προχωράμε σε πολύ στενό πατάρι πάνω από την κάθοδο έχοντας αριστερά μας θεαματική σειρά ωραίων σταλαγμιτών και στην οροφή εντυπωσιακούς σταλακτίτες. Στα προς τα δεξιά τοιχώματα του θαλάμου διακρίνεται πλουσιότατος λιθοματικός διάκοσμος.
Πολλοί βράχοι προεξέχουν στο δάπεδο, όπου ανακαλύφθηκαν ίχνη παλιάς στάχτης και ανθρώπινος σκελετός (άλλος κοντά στη δίοδο στο τέλος του Α θαλάμου). Mεγαλοπρεπής πόρτα (πλάτους 2μ, ύψους. 3μ) οδηγεί στο θάλαμο Γ, συνολικού μήκους 36μ, πλάτους 12μ, ύψους 0.5-4μ, που καταλήγει στην πρώτη μεγάλη αίθουσα. Για να τον περάσουμε συναντάμε πολλές δυσκολίες και έρπουμε στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής. Το δάπεδο είναι γεμάτο από βράχους.
Το δεξιό του τοίχωμα καλύπτεται από ωραίο διάκοσμο και κάτω διανοίγεται βάραθρο βάθους 5μ. Στο θάλαμο Δ (8*4*0.3-3μ) βρίσκονται ανθρώπινα οστά συγκολλημένα με λιθοματικό υλικό. Η συνολική διαδρομή μέσα στο σπήλαιο είναι γύρω στα 170μ. Φαίνεται ότι το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε κατά την Υπονεολιθική εποχή, την ΠΜ1 και την πρώτη Βυζαντινή περίοδο. Επί τουρκοκρατίας ήταν καταφύγιο των περιοίκων. Σταγονορροή παρατηρείται σε πολλά σημεία, ενώ η σχετική υγρασία του αέρα κυμαίνεται από 85% έως 99%.
Πηγή: www.incrediblecrete.gr